«Ιερά σιωπή. Να ηχήσει όλος ο αιθέρας, η γη, οι θάλασσες και οι πνοές των ανέμων… Όρη και Τέμπη σιγήστε. Ήχοι και φωνές των πουλιών παύσατε, γιατί μέλλει να μας συντροφεύσει ο Φοίβος, ο Φωσφόρος Βασιλεύς….». Η πανάρχαια αυτή δέηση θα ακουστεί για μία ακόμη φορά αύριο το πρωί στην αρχαία Ολυμπία, κατά την τελετή αφής της Ολυμπιακής φλόγας, ενόψει των 22ων χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων, που θα διεξαχθούν από τις 7 ως τις 23 Φεβρουαρίου 2014 στη ρωσική πόλη Σότσι.
Του Νίκου Κούδα
[email protected]
Η ιστορία
Η ιερή φλόγα αποτελεί το χαρακτηριστικό σύμβολο των Ολυμπιακών Αγώνων. Οι ρίζες της τελετής αφής της βρίσκονται στα αρχαία χρόνια, με την υποβλητική αυτή διαδικασία να αποτελεί μία αναπαράσταση της κλοπής της φωτιάς του Δία από τον Προμηθέα, σύμβολο της νίκης του ορθολογισμού, της ελευθερίας και της ανθρώπινης εφευρετικότητας. Η διαδικασία αφής της φλόγας επανήλθε στις 20 Ιουλίου του 1936, ενόψει των θερινών Ολυμπιακών Αγώνων του Βερολίνου και έγινε με τη βοήθεια κοίλου κατόπτρου, το οποίο ανήκε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και είχε κατασκευαστεί στη Γερμανία. Επιστημονικός υπεύθυνος αυτής της πρώτης αφής ήταν ο καθηγητής φυσικής Σαλτερής Περιστεράκης.
Η τελετή
Η αφή της Ολυμπιακής Φλόγας γίνεται στο χώρο της αρχαίας Ολυμπίας. Βάσει του τελετουργικού, η αφή γίνεται από την πρωθιέρεια στον χώρο του ναού της Ήρας (Ηραίο), λίγα μέτρα μακριά από τον ναό του Δία, στον αρχαιολογικό χώρο της Ολυμπίας. Μέσα σε κλίμα μυσταγωγίας, η πρωθιέρεια ζητά τη βοήθεια του θεού του ήλιου, Απόλλωνα, προκειμένου να ανάψει η δάδα, απαγγέλλοντας την ακόλουθη επίκληση: «Ιερά σιωπή. Να ηχήσει όλος ο αιθέρας, η γη, οι θάλασσες και οι πνοές των ανέμων… Όρη και Τέμπη σιγήστε. Ήχοι και φωνές των πουλιών παύσατε, γιατί μέλλει να μας συντροφεύσει ο Φοίβος, ο Φωσφόρος Βασιλεύς. Απόλλωνα, θεέ του ήλιου και της ιδέας του φωτός, στείλε τις ακτίνες σου και άναψε την ιερή δάδα για τη φιλόξενη πόλη της … (όνομα της διοργανώτριας πόλης). Και συ, ω Δία, χάρισε ειρήνη σ’ όλους τους λαούς της Γης και στεφάνωσε τους νικητές του Ιερού Αγώνα…».
Στο τελετουργικό της αφής συμμετέχουν η πρωθιέρεια και οι ιέρειες, οι οποίες πραγματοποιούν μια λιτή χορογραφία κατά τη διάρκεια της τελετής. Υπεύθυνη της χορογραφίας ήταν επί τέσσερις δεκαετίες (1964-2004) η θρυλική Μαρία Χορς, ενώ από το 2008 τη διαδέχτηκε η Άρτεμις Ιγνατίου.
Μετά την αφή, η πρωθιέρεια ανάβει με τη φλόγα τη δάδα του πρώτου λαμπαδηδρόμου, ενώ παράλληλα φυλάει άσβηστη τη φλόγα σε όλη τη διάρκεια της ολυμπιακής τετραετίας σε ειδικό χώρο. Ακολουθεί λαμπαδηδρομία σε πολλές πόλεις της Ελλάδας, πριν τελικά το ιερό φως παραδοθεί στους εκπροσώπους της διοργανώτριας χώρας. Εκεί, η λαμπαδηδρομία συνεχίζεται μέχρις ότου η φλόγα καταφτάσει στο Ολυμπιακό στάδιο τη βραδιά της τελετής έναρξης των Αγώνων. Θα παραμείνει άσβεστη καθ’ όλη τη διάρκεια τους, ως συνεχής υπόμνηση του τόπου που τους γέννησε…
Η λαμπαδηδρομία
Η διαδικασία της λαμπαδηδρομίας εισήχθη κατά τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1936. Η ιδέα ήταν πνευματικό «παιδί» του Γερμανού Καρλ Ντιμ, καθηγητή και διευθυντή της Ακαδημίας των Σπορ της Κολωνίας, ο οποίος είχε διοριστεί γενικός γραμματέας της οργανωτικής επιτροπής των Αγώνων. Η φλόγα άναψε στις 20 Ιουλίου στην αρχαία Ολυμπία και πρώτος μαραθωνοδρόμος ήταν ο Έλληνας διπλωμάτης Κώστας Κονδύλης. Το ιερό φως ακολούθησε μία διαδρομή 3.075 χιλιομέτρων, για να πραγματοποιήσει τελικά εντυπωσιακή είσοδο την 1η Αυγούστου 1936 στο επιβλητικό Ολυμπιακό στάδιο της γερμανικής πρωτεύουσας, υπό το βλέμμα του Αδόλφου Χίτλερ και της ηγεσίας του ναζιστικού κόμματος. Μάλιστα, η γνωστή γερμανική βιομηχανία ‘Krupp’ (η σημερινή ‘Thyssen Krupp’), που στη διάρκεια του β’ παγκοσμίου πολέμου κατασκεύαζε πολεμικό υλικό, πρόσφερε για τις ανάγκες της διοργάνωσης 3.840 πυρσούς από χάλυβα με φιτίλι από βραδύκαυστο μαγνήσιο, πραγματικό τεχνολογικό επίτευγμα για την εποχή.
Πρώτος λαμπαδηδρόμος στην αυριανή τελετή Αφής ορίστηκε από την Ολομέλεια της Ελληνικής Ολυμπιακής Επιτροπής ο 18χρονος χιονοδρόμος και πρωταθλητής στις καταβάσεις, Γιάννης Αντωνίου, αθλητής του ΕΟΣ Καρπενησίου. Πρωθιέρεια είναι η Ινώ Μενεγάκη, απόφοιτος της δραματικής σχολής του Εθνικού Θεάτρου.
Την Κυριακή (29/9), η φλόγα θα περάσει στις 7:50 μ.μ. από την όμορφη Κλειτορία του Δήμου Καλαβρύτων και θα καταφθάσει στον Τόπο Εκτέλεσης και στο Μνημείο Ολοκαυτώματος των Καλαβρυτινών, στις 8:55 μ.μ., όπου και θα διανυκτερεύσει.
• Από το 1936 μέχρι το 1956 οι πρώτοι λαμπαδηδρόμοι δεν ήταν αθλητές. Στη συνέχεια καθιερώθηκε να είναι αθλητές, εκτός από το 1972 και το 1980.
• Το 1984 δεν έγινε λαμπαδηδρομία επί ελληνικού εδάφους, ως διαμαρτυρία για την εμπορευματοποίησή της από τους διοργανωτές της Ολυμπιάδας του Λος Άντζελες.
• Ως το 2004 οι πρώτοι λαμπαδηδρόμοι ήταν αθλητές στίβου. Μόλις το 2008 επιλέχτηκε από άλλο άθλημα (τάε κβον ντο). Ως τώρα δεν υπήρξε γυναίκα πρώτη λαμπαδηδρόμος.
• Πρώτος λαμπαδηδρόμος: Κωνσταντίνος Κονδύλης (διπλωμάτης), 1936
• Πιο πρόσφατος: Σπύρος Γιαννιώτης (κολυμβητής), 2012.
