Μπορούν τα γονίδια να ανακαλύψουν από νωρίς αν το παιδί σας μπορεί να γίνει ο επόμενος Γιουσέιν Μπολτ; Το θέμα αποτέλεσε αντικείμενο έρευνας της Medscape, της κορυφαίας online παγκόσμιας πηγής πληροφόρησης για τους επαγγελματίες υγείας σε όλο τον κόσμο.
του Σούλη Μέζου
[email protected]
Το άρθρο ανέφερε ότι πολύς κόσμος κάνει εικασίες για τον ρόλο των γονιδίων στην αθλητική ικανότητα του ατόμου και προσπαθεί να απαντήσει με επιστημονικό τρόπο αν είναι γονιδιακός ο λόγος που πολλοί επιτυχημένοι μαραθωνοδρόμοι κατάγονται από την Κένυα ενώ στην επιτραπέζια αντισφαίριση κυριαρχούν αθλητές από την Κίνα.
Η απάντηση σε αυτά τα ερωτήματα θα μπορούσε να αλλάξει πολλά στα σπορ αλλά και στις επιστήμες της φυσικής αγωγής και της διατροφής – και τον πακτωλό χρημάτων που έχει στηθεί γύρω από αυτές τις «βιομηχανίες». Ήδη μάλιστα ορισμένες εταιρείες επενδύουν χρήματα για να πραγματοποιούνται τεστ στα γονίδια φιλόδοξων αθλητών, ευελπιστώντας ότι με βάση τα αποτελέσματα, θα μπορέσουν να τους προσφέρουν μια εξατομικευμένη αγωγή ή διατροφή με βιταμίνες ειδικές για την περίσταση. Με αυτόν τον τρόπο, υποστηρίζουν, θα μπορούσαν να καθοδηγήσουν ένα 10χρονο παιδί να γίνει ο επόμενος μεγάλος κολυμβητής ακόμα και αν δεν έχει τα περιθώρια να κολυμπά συχνά στην πισίνα της γειτονιάς του.
Ωστόσο, κάποιοι γενετιστές αντιδρούν σε αυτές τις προτάσεις. Με κοινή τους δήλωση, 24 εξέχοντες γενετιστές από όλο τον κόσμο υποστήριξαν ότι οι γενετικές εξετάσεις δεν παίζουν κανέναν ρόλο στην αναγνώριση του ταλέντου ή την εξατομικευμένη διαμόρφωση μιας συνταγής για τη μεγιστοποίηση της απόδοσης ενός αθλητή.
Με τον τρόπο αυτό, αντιτίθενται στους ισχυρισμούς εταιρειών όπως η AnabolicGenes, που υπόσχονται να αναλύσουν το DNA σας, ώστε να σας δώσουν μια σαφή εικόνα για το πώς αντιδρά το σώμα σας στην διατροφή και την προπόνηση, ή την Genomic Express που υποστηρίζει ότι μπορεί να σας πει αν έχετε κάποιο γενετικό πλεονέκτημα είτε στα αθλήματα δύναμης είτε σε αυτά της αντοχής. Παραδεχόμενοι πάντως ότι τα γονίδια έχουν σημασία στην αθλητική επιτυχία, οι γενετιστές συμφωνούν ότι το να είσαι ψηλός βοηθά τους παίκτες μπάσκετ, για παράδειγμα, αφού τα γονίδια συμβάλουν για να καθοριστεί το ύψος ενός ατόμου.
Η περίπτωση του Μαντιράντα
Στους χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του 1964, ο Φινλανδός σκιερ Ερο Αντερό Μαντιράντα σάρωσε τα μετάλλια στο σκι αντοχής. Μετά από ένα τεστ, έγινε γνωστό ότι είχε υψηλά επίπεδα ερυθροποιητίνης (ΕΡΟ), μιας ορμόνης που παράγεται από το νεφρό και διεγείρει τον σχηματισμό των ερυθρών αιμοσφαιρίων από το μυελό των οστών. Αυτό οδήγησε σε αυξημένα επίπεδα ΕΡΟ και άρα ερυθρών αιμοσφαιρίων. Δεδομένου ότι τα ερυθρά αιμοσφαίρια μεταφέρουν οξυγόνο στο αίμα ενός ατόμου, όλα αυτά συνέβαλαν να έχει ο συγκεκριμένος σκιέρ αυξημένη ικανότητα για άσκηση και βελτιωμένη απόδοση.
Η γενετική έρευνα αποκάλυψε ότι είχε γίνει μια μοναδική μετάλλαξη στο γονίδιο του υποδοχέα της ερυθροποιητίνης του Μαντιράντα δίνοντάς του 50 τοις εκατό περισσότερα ερυθρά αιμοσφαίρια από ό,τι το μέσο άτομο. Στο μέλλον αρκετοί αθλητές που δεν είχαν αυτό το φυσικό προνόμιο προσπάθησαν να το κάνουν τεχνητά, όπως ο ποδηλάτης Λανς Άρμστρονγκ που δεκαετίες αργότερα παραδέχτηκε ότι έκανε ενέσεις μιας συνθετικής ορμόνης για να πετύχει κάτι αντίστοιχο, γεγονός που όταν αποκαλύφθηκε προκάλεσε παγκόσμιο σάλο, την αφαίρεση των τίτλων του και την τιμωρία του από μελλοντικές διοργανώσεις.
Ψάχνοντας τον υπεράνθρωπο
Λίγες περιπτώσεις έχουν συμβεί στην ιστορία του αθλητισμού αντίστοιχες με αυτήν του Μαντιράντα, με αποτέλεσμα κάποιοι γενετιστές πιστεύουν ότι αξίζει να πραγματοποιηθεί μια ειδική έρευνα σε αυτές τις περιπτώσεις. Μια μελέτη που ονομάζεται ELITE εξετάζει τα γονίδια των ισχυρότερων ανθρώπων στη Γη, με σκοπό να εξακριβωθεί αν υπάρχουν γονίδια που κάνουν αυτούς τους ανθρώπους να γίνουν… υπεράνθρωποι. Μόλις ανακαλυφθεί κάτι τέτοιο, τα γονίδια θα μπορούσαν να μελετηθούν για να βοηθήσουν τους επιστήμονες, για παράδειγμα, να αναπτύξουν φάρμακα από τα οποία θα μπορούσε να ωφεληθεί το σύνολο της κοινωνίας. Θα μπορούσαν όμως αυτά τα ευρήματα να βοηθήσουν ώστε να ξεκλειδώσει και το αθλητικό δυναμικό ενός παιδιού;
«Σίγουρα, θα έρθει μια μέρα που θα γνωρίζουμε πολύ περισσότερα από ό,τι σήμερα και θα μπορούμε ενδεχομένως να συμβουλεύουμε ή και να κατευθύνουμε ένα παιδί προς κάποια αθλητική δραστηριότητα, γιατί θα έχει τα κατάλληλα γονίδια. Μέχρι τότε όμως, η έρευνα είναι ακόμα σε εξέλιξη και συνιστάται οτιδήποτε ακούει και διαβάζει κανείς να το φιλτράρει, καθώς οι σχετικές μελέτες είναι σε πρώιμο επίπεδο και απέχουν πολύ από το να γίνουν κάποιες επίσημες ανακοινώσεις», επισημαίνει ο σύμβουλος βιοϊατρικής Ντέρικ Άαρονς, ειδικός σε θέματα φαρμακευτικής και εξέχων μέλος της Υπηρεσίας Δημόσιας Υγείας της Καραϊβικής.
Ο ίδιος συμπληρώνει: «Η μελέτη των γονιδίων είναι μια περίπλοκη διαδικασία, δεδομένου ότι σημαντικά αθλητικά γνωρίσματα συνήθως προκύπτουν από μια σύνθετη αλληλεπίδραση πολλών γονιδίων, αλλά όχι μόνο γονιδίων αλλά και περιβαλλοντικών παραγόντων. Ως εκ τούτου, μελετώντας τα γονίδια είναι μόνο η αρχή, όμως υπάρχουν και παράγοντες εξωτερικοί όπως το περιβάλλον, το κλίμα, το υψόμετρο, αλλά και εσωτερικοί όπως η προσωπικότητα, όπως επίσης και το κοινωνικό περιβάλλον και η υποστήριξη που θα λάβει ένας αθλητής, τα οποία μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξή του».
