Πλησιάζοντας όλο και περισσότερο προς την τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων του Τόκιο (23/07) έχουν τεθεί στο τραπέζι των συζητήσεων πολλά ζητήματα όχι μόνο πρακτικού… αλλά και ηθικού περιεχομένου.
Η υγειονομική κρίση και ο τρόπος με τον οποίο οι Ιάπωνες θα εξασφαλίσουν ασφαλείς και χωρίς έξαρση κρουσμάτων Ολυμπιακούς Αγώνες δεν είναι το μοναδικό πρόβλημα που έχει απασχολήσει το αθλητικό – Ολυμπιακό- κοινό. Ο «Κανόνας 50» της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής έχει προκαλέσει αντιδράσεις και έχει δημιουργήσει δύο αντίθετους πόλους απόψεων.
Κανόνας 50
Με σκοπό να διαφυλαχθεί η ουδετερότητα στην διάρκεια των τριών εβδομάδων των θερινών και χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων η ΔΟΕ απαγορεύει κάθε είδους διαδηλώσεις (κοινωνικές, θρησκευτικές, πολιτικές) στους αγωνιστικούς χώρους. Οι χώροι αυτοί είναι τα γήπεδα-στάδια, το βάθρο και το Ολυμπιακό χωριό. Ως διαδήλωση μπορεί να θεωρηθεί η ύψωση της γροθιάς, ο γονατισμός, οποιοδήποτε σημάδι και περιβραχιόνιο περιλαμβάνει πολιτικό μήνυμα. Οι επιτρεπόμενοι χώροι στους οποίους οι αθλητές/τριες έχουν τη δυνατότητα να εκφράσουν τις απόψεις τους περί αυτών των θεμάτων είναι στις μεικτές ζώνες των αγώνων, στη διάρκεια συνεντεύξεων, στις συνελεύσεις των αγώνων, στα παραδοσιακά και νέα μέσα επικοινωνίας. Στην περίπτωση που κάποιος παρακάμψει αυτούς τους κανόνες θα υπάρξει ποινή, την οποία η ΔΟΕ δεν έχει ανακοινώσει ακόμα για το Τόκιο 2020.
Ο «Κανόνας» το 1968 ως το 2021
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αθλητών που δεν ακολούθησαν τον κανόνα ήταν οι Τόμι Σμιθ και Τζον Κάρλος στους θερινούς Αγώνες του Μεξικό. Στον αγώνισμα του στίβου στα 200μ οι δύο Αμερικάνοι μαύροι αθλητές τερμάτισαν στην πρώτη και τη δεύτερη θέση αντίστοιχα με τον Σμιθ μάλιστα να καταγράφει και παγκόσμιο ρεκόρ. Όλα κυλούσαν ομαλά στη διάρκεια της απονομής μεταλλίων μέχρι που ακούστηκε ο εθνικός ύμνος. Και οι δύο τους φορώντας μαύρα γάντια ύψωσαν τις γροθιές τους στον αέρα. Ο Σμιθ σήκωσε το δεξί του χέρι που υποδήλωνε την δύναμη ανάμεσα στην μαύρη αμερικανική κοινότητα και ο Κάρλος το αριστερό για την ενότητα των μαύρων ανθρώπων. Επιπλέον είχαν στις στολές τους κονκάρδες που ανέγραφαν «Olympic Project for Human Rights», την οποία είχε και ο χάλκινος Ολυμπιονίκης Αυστραλός Πίτερ Νόρμαν. Κάθε πράξη όμως έχει και συνέπειες. Η τιμωρία τους ήταν αποκλεισμός από την Αμερικανική ομάδα καθώς και η επιτακτική αναχώρησή τους από το Μεξικό εντός 48 ωρών, ενώ ο Αυστραλός δεν επιλέχθηκε για τους επόμενους Αγώνες και αποσύρθηκε (εδώ).
Έκτοτε πολλοί ήταν οι αθλητές που ακολούθησαν αυτή την μέθοδο με στόχο να αναδείξουν τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η μαύρη κοινότητα εκτός γηπέδου και να στείλουν ένα μήνυμα αλληλεγγύης. Μερικοί από αυτούς είναι : o Κόλιν Κέπερνικ, Έρικ Ρέιντ, Σεθ ντε Βάλβε και Μέγκαν Ραπινόε. Το 2020 με την πανδημία να βρίσκεται στο πικ της, ο φόνος του Αφρο-Αμερικάνου Τζορτζ Φλόιντ από αστυνομικό έφερε μεγάλες κινητοποιήσεις σε όλο το κόσμο. Η ένταση αυτών των γεγονότων αύξησε τις αντιδράσεις και στον αθλητικό χώρο με τους αθλητές/τριες να αναδεικνύουν την δύναμη που έχουν να επηρεάζουν και να αλλάζουν τα δεδομένα. Ομάδες του ΝΒΑ αρνήθηκαν να αγωνιστούν και η Ναόμι Οσάκα έβγαινε κάθε φορά στα κορτ με μάσκες που ανέγραφαν ονόματα ανθρώπων που δολοφονήθηκαν από αστυνομικούς. Υπό αυτές τις συνθήκες τα αιτήματα των αθλητών να επιτραπεί η διαδήλωση στους Αγώνες έγιναν περισσότερα.
Η στάση της ΔΟΕ
Ο Τόμας Μπαχ, πρόεδρος της Επιτροπής ήταν και είναι ανένδοτος απέναντι στην χαλάρωση του κανόνα. Ο ίδιος ήταν χρυσός Ολυμπιονίκης στην ξιφασκία το 1976 στο Μόντρεαλ. Λίγους μήνες πριν έγραψε στην Guardian: «Οι Ολυμπιακοί Αγώνες δεν είναι πολιτική. Η ΔΟΕ ως μια μη-κυβερνητική οργάνωση, είναι αυστηρά πολιτικά ουδέτερη σε κάθε περίπτωση». Στις 21 Απριλίου μάλιστα ολοκληρώθηκε και η έρευνα της Επιτροπής με την συμμετοχή 3.547 αθλητών/τριων από 185 εθνικές ομοσπονδίες. Στα αποτελέσματα φάνηκε ότι το 70% συμφωνεί με την ουδετερότητα στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Η αλλαγή του Ολυμπιακού ύμνου που διαβάζεται πριν την έναρξη των Αγώνων αποτέλεσε ακόμα έναν τρόπο αντιμετώπισης του προβλήματος. Πιο συγκεκριμένα θα συμπεριληφθούν οι όροι ισότητα, συμπερίληψη, αλληλεγγύη και μη διάκριση.
Η στάση των αθλητών και οι «μεγάλοι» υποστηρικτές τους
Την περίοδο των μεγάλων κινητοποιήσεων BML ένα πλήθος Αμερικάνων αθλητών συν τον Τζον Κάρλος απέστειλαν ανοιχτή επιστολή στη ΔΟΕ για αλλαγή. Ωστόσο ο Μπαχ ήταν ανένδοτος. Αυτή τη στιγμή ακόμα και με την πιθανή ύπαρξη ποινής αθλητές/τριες είναι υπέρ της διαδήλωσης. Ο Βρετανός στιβίστας Άνταμ Τζέμιλι χαρακτήρισε αυτή την απόφαση «ρομποτική» ενώ τόνισε : «Ένιωσα ότι η απόφαση αυτή ήταν ασυναίσθητη ότι δεν ήταν ευαίσθητη ως προς το τι συμβαίνει στον κόσμο». Υποστηρικτές αυτής της επιλογής ως τώρα είναι επίσης η εθνική ομοσπονδία κολύμβησης της Βρετανίας και ο Σεμπάστιαν Κόου. Ο Κόου είναι πρόεδρος της παγκόσμιας ομοσπονδίας στίβου και σε προηγούμενες δηλώσεις του τόνισε την απόλυτη συμπαράσταση σε όσους πράξουν αντίθετα… από τον Κανόνα.
Οι Έλληνες αθλητές απέναντι στον Κανόνα
Αν και το δείγμα δεν είναι μεγάλο, η πολυπλοκότητα του ζητήματος είναι εμφανής. Η Ιωάννα Σαχά είναι μια από τις καλύτερες Ελληνίδες κολυμβήτριες με πανελλήνιο ρεκόρ στα 200μ ύπτιο και συμμετοχές σε διεθνής αγώνες. Παράλληλα μας έχει εκπροσωπήσει στην Αμερική αφού σπούδαζε παράλληλα στο Χιούστον για τρία χρόνια. Στο Sportsfeed δήλωσε: «Είναι ένα αμφιλεγόμενο θέμα. Όλοι έχουμε δικαιώματα και ελευθερία του λόγου άρα ο καθένας μπορεί να κάνει ό,τι θέλει. Όμως εάν είναι να επιτραπεί η έκφραση της ελευθερίας με οποιονδήποτε τρόπο, δεν θα πρέπει να βλάπτει κανέναν άλλον».
Ο δις πρωταθλητής Ευρώπης κλειστού στο μήκος Μίλτος Τεντόγλου, έχει αγωνιστεί στο Ρίο το 2016 και σε 77 μέρες θα βρεθεί στο στάδιο του Τόκιο. «Ο κάθε άνθρωπος έχει το δικαίωμα να κάνει ό,τι θέλει. Ειδικά μέσα στον αγώνα που υπάρχουν τόσα συναισθήματα. Δεν μπορείς να απαγορεύσεις κάθε κίνηση. Εμένα δεν μου αρέσει αυτό γιατί γενικά μέσα στον αγώνα δεν κουνιέμαι. Δεν κάνω τίποτα, δεν πανηγυρίζω ποτέ. Ωστόσο είναι κινήσεις, άνθρωποι είμαστε. Είναι τρόπος έκφρασης να σηκώσεις το χέρι ψηλά η να σφίξεις την γροθιά σου», ανέφερε ο Τεντόγλου.
Το νέο αίμα της ελληνικής κολύμβησης που θα ταξιδέψει στο Τόκιο και θα αγωνιστεί στους πρώτους του Αγώνες σε ηλικία 20 ετών Κωνσταντίνος Εγγλεζάκης εξήγησε : «Είναι ένα αρκετά αμφιλεγόμενο θέμα και για να είμαι ειλικρινής ούτε εγώ έχω, ακόμα, κατασταλάξει σε μια άποψη. Από την αρχαιότητα το Ολυμπιακό ιδεώδες, προωθεί την ειρήνη και την αρμονική συμπόρευση των αθλητών και οι Πόλεμοι σταματούσαν για την διεξαγωγή των Ολυμπιακών Αγώνων. Η ΔΟΕ πάντοτε κρατούσε την ίδια στάση απέναντι σε κάθε είδους δήλωση, θρησκευτικής, ρατσιστικής, πολιτικής κλπ, και αυτό συνεχίζει να κάνει. Εξάλλου, οι Ολυμπιακοί Αγώνες, από μόνοι τους είναι μια δήλωση, ειρήνης» ενώ προσέθεσε: « Η ελευθερία του λόγου και το δικαίωμα για έκφραση είναι θεμελιώδη στις δημοκρατικές κοινωνίες και μπορεί κάποιοι να θεωρούν πως, με τον κανόνα αυτό, καταπατούνται. Ο κανόνας αυτός, βέβαια, είναι αμφίδρομος, αφού υπάρχουν και απόψεις που δεν τις συμμερίζεται η πλειοψηφία, αλλά με το τρόπο αυτό θα είχαν ένα βήμα εκφράσης. Για να καταλήξω, θεωρώ πως η θέση της ΔΟΕ αυτή είναι σύμφωνη με τις ιδέες του Ολυμπισμού και οι αθλητές θα πρέπει να αρκεστούμε σε άλλες πλατφόρμες για να παρουσιάσουμε τις απόψεις μας».
Εν κατακλείδι…
Στο Ολυμπιακό χωριό θα βρεθούν 11.000 άνθρωποι από όλο το κόσμο για να αγωνιστούν στο ύψιστο αθλητικό γεγονός. Όλοι τους έχουν προετοιμαστεί πέντε χρόνια (αντί για τέσσερα χρόνια λόγω της αναβολής τους) για αυτή τη στιγμή. Ειδικά μετά από την πρωτόγονη χρονιά του 2020, με τη συμμετοχή τους και μόνο στον πρώτο μεγάλο μετά-κορονοϊό αγώνα, γράφουν ιστορία. Και οι αθλητές, και η ΔΟΕ όμως έχουν γερά επιχειρήματα για να υποστηρίξουν τις θέσεις τους. Οι έννοιες που εμπλέκονται όπως η ελευθερία της έκφρασης, του λόγου, είναι ρευστές, πολύπλοκες και ίσως υποκειμενικές ως προς την ερμηνεία τους. Για αυτό το λόγο χρειάζονται και όρια, τα οποία ορίζονται από τον Κανόνα 50 της ΔΟΕ. Με αποτέλεσμα όμως οι ισορροπίες που προσπαθούν να επιτύχουν μέσα από αυτόν να μην έχουν βρεθεί ακόμα.
