Ο Τζίνο Μπαρτάλι δεν υπήρξε απλά ο κορυφαίος Ιταλός ποδηλάτης της γενιάς του, αλλά το σημαντικότερο όλων ένας αφανής ήρωας της αντίστασης κατά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, και ο σωτήρας τουλάχιστον 800 ψυχών από το ναζιστικό ολοκαύτωμα των Εβραίων.
του Νίκου Κούδα
[email protected]
follow me @nkoudas
«Δεν ζήτησε ούτε και δέχτηκε ποτέ καμία ανταμοιβή, γιατί ήταν καλός και απλός και δεν πίστευε ότι κάνεις κάτι καλό για να αμοιφθείς».
Τα λόγια ενός Εβραίου, κάποιου από τους εκατοντάδες που σώθηκαν από τα κολαστήρια των ναζιστικών στρατοπέδων συγκέντρωσης χάρη σε έναν άνθρωπο. Όχι κάποιον σκληροτράχηλο, μπαρουτοκαπνισμένο στρατιωτικό, αλλά έναν σπουδαίο πρωταθλητή ποδηλασίας. Απίστευτο; Ίσως, όσο απίστευτη είναι και η ιστορία αυτού του γίγαντα με την παιδική ψυχή, ο οποίος ρίσκαρε όχι μόνο τη λαμπρή καριέρα του, αλλά και τη ζωή του ίδιου και της οικογένειάς του για να σώσει τις ζωές συνανθρώπων του. Αυτό ήταν το μυστικό της κρυφής ζωής του Τζίνο Μπαρτάλι. Ενός σεμνού ειδώλου που μέχρι το τέλος ήθελε να κρατήσει κρυφή την αντιστασιακή δράση του, αθόρυβα, χωρίς μεγαλοστομίες. Όπως δηλαδή ταιριάζει στους αληθινούς ήρωες.
Στις χειρολαβές του ποδηλάτου
Γεννημένος στην Τοσκάνη το 1914, ο Μπαρτάλι έγινε ο αδιαφιλονίκητος αθλητικός ήρωας της Ιταλίας – ένας ποδηλάτης-θρύλος, του οποίου η προσωπικότητα, ο χαρακτήρας και η αύρα υπερέβαιναν τα στενά όρια του αθλητισμού. Την δεκαετία του 1930, ο αγαπημένος των συμπατριωτών του Τζίνο κατέκτησε τρεις αγώνες του ποδηλατικού Γύρου της Ιταλίας, ενώ θριάμβευσε και στον Γύρο της Γαλλίας το 1938, αποκτώντας φήμη… ροκ σταρ στη χώρα του. Για ένα τέτοιο τεράστιο είδωλο, που ζούσε διαρκώς κάτω από τα φώτα της δημοσιότητας, το τελευταίο που θα περίμενε κανείς θα ήταν μία παράλληλη, κρυφη ζωή, υψηλού ρίσκου και πολεμικής αντίστασης. Και όμως, αυτήν ακριβώς την αθέατη πλευρά του Μπαρτάλι αποκαλύπτει η ταινία «My Italian Secret» (Το ιταλικό μυστικό μου), του σκηνοθέτη Όρεν Τζακόμπι, η οποία εξιστορεί το πώς ο ποδηλάτης βοήθησε στη διάσωση εκατοντάδων Εβραίων της Ιταλίας μετά τη ναζιστική εισβολή του 1943, συνεργαζόμενος με την αντιστασιακή ομάδα υπό τις οδηγίες του καρδινάλιου Ελία Άντζελο Ντάλα Κόστα και τη συμμετοχή ενός μυστικού δικτύου εκκλησιών, μοναστηριών και καταστημάτων-κρησφύγετων απλών πολιτών σε ολόκληρη την Ιταλία.
Χρησιμοποιώντας τις χειρολαβές του ποδηλάτου του για να κρύβει πλαστές ταυτότητες και ταξιδιωτικές βίζες τυλιγμένες σε ρολά, ο Μπαρτάλι εκμεταλλευόταν την ασυλία που του πρόσφερε η φήμη του για να περνάει άνετα από τους ελέγχους των φασιστικών στρατιωτικών δυνάμεων του Μπενίτο Μουσολίνι, και προφασιζόμενος μακρινές προπονήσεις στα βουνά, μετέφερε τα πολύτιμα έγγραφα εξόδου από τη χώρα σε εκατοντάδες Εβραίους συμπατριώτες του. Όποτε τον σταματούσαν για έλεγχο, ζητούσε απλά να μην πειράζουν το ποδήλατό του, για να μην χαλάσουν τις τεχνικές ρυθμίσεις που είχαν σχεδιαστεί για να του προσφέρουν τη μέγιστη δυνατή ταχύτητα…
Αιώνια ευγνωμοσύνη
Ο ηρωισμός του Μπαρτάλι αναγνωρίστηκε επίσημα από το Ισραήλ τον Σεπτέμβριο του 2013, σε μία τελετή προς τιμήν του στην οποία βραβεύθηκε ως «Ένας ενάρετος άνθρωπος ανάμεσα στα Έθνη» από το «Γιαντ Βασέμ», το επίσημο μουσείο αφιερωμένο στη μνήμη των θυμάτων του ολοκαυτώματος. Ο γιος του ποδηλάτη, Αντρέα, παρευρέθηκε στην τελετή και συνομίλησε με επιζώντες των στρατοπέδων συγκέντρωσης και συγγενείς τους, που ο αείμνηστος πατέρας του είχε βοηθήσει. Ο Αντρέα είναι μάλιστα αυτός που βοήθησε στη δημόσια προβολή του έργου του πατέρα του στις συνειδήσεις των Ιταλών, μετά από χρόνια σιγής.
Η ταινία έχει ήδη αγγίξει βαθιά την ψυχή της ιταλικής κοινωνίας, καθώς στην προβολή της στο κινηματογραφικό φεστιβάλ της Ρώμης έγινε δεκτή με ενθουσιασμό τόσο από τους κριτικούς, όσο και από το κοινό, βοηθώντας την Ιταλία να έρθει σε επαφή με την ιστορία και το πρόσφατο παρελθόν της. Σε μία δύσκολη εποχή, όπου όλες οι κοινωνίες έχουν ανάγκη από ήρωες και άφθαρτα πρότυπα, ο Μπαρτάλι είναι αυτό ακριβώς. Και ας επέμενε να αποκαλεί τον εαυτό του έναν απλό ποδηλάτη.
Όπως συνήθιζε άλλωστε να λέει, «Το καλό είναι κάτι που το κάνεις, όχι κάτι που το συζητάς. Κάποια μετάλλια καρφιτσώνονται στην ψυχή σου, και όχι στο πέτο σου». Τα δικά του, αθάνατα μετάλλια, ήταν οι ψυχές των ανθρώπων που έσωσε.
