Στην τρίτη και τελευταία κατηγορία των χειμερινών Ολυμπιακών αγωνισμάτων συναντούμε τα λεγόμενα αθλήματα του χιονιού, όπου κυριαρχεί φυσικά το σκι ή χιονοδρομία κατά το ελληνικότερον. Πρώτος μας σταθμός το περίφημο αλπικό σκι, γνωστό και ως καταβάσεις.
του Νίκου Κούδα
[email protected]
Η ιστορία
Η ιστορία του σκι χάνεται στα βάθη των αιώνων. Τα πρώτα σημάδια ανακαλύφθηκαν σε τοιχογραφίες που υπολογίζονται να σχεδιάστηκαν 4.500 με 5.000 χρόνια πριν, σε μέρη της Βόρειας Ευρώπης, όπως στο Rodoy (το 1933) και στο Steinkjer (το 2001) της Νορβηγίας, και απεικονίζουν έναν άνθρωπο πάνω σε κάτι που μοιάζει με πέδιλα του σκι να κρατάει μία βέργα. Τα παλαιότερα πέδιλα του σκι, άλλωστε, βρέθηκαν πριν 8.000 χρόνια στη Ρωσία.
Η λέξη “ski” προέρχεται από την αρχαία νορβηγική λέξη “skið” που σημαίνει «ραβδί από ξύλο». Στις μέρες μας, οι περισσότερες γλώσσες προφέρουν τη συγκεκριμένη λέξη όταν αναφέρονται στο άθλημα, με μικρές παραλλαγές στην προφορά. Τα ίδια τα πέδιλα του σκι εξελίχθηκαν έχοντας σαν πρότυπο είτε τα οβάλ ξύλινα χιονοπάπουτσα, που αργότερα καλύφθηκαν με γούνα, είτε το πέλμα του έλκηθρου, ή το κανό (αλλιώς το «κόρακλ») που χρησιμοποιούνταν στις λίμνες των Βόρειων χωρών. Εξελίχθηκαν δε ταχύτατα, καθώς χρησίμευαν στους σκοπούς του νορβηγικού στρατού, ο οποίος από το 1670 διοργανώνει διαγωνισμούς σκι.
Ο όρος χιονοδρομία (skiing) υποδηλώνει το σύνολο των χειμερινών αθλημάτων και γυμνασμάτων, τα οποία εκτελούνται επάνω στο χιόνι και εποπτεύονται από τη Διεθνή Ομοσπονδία Χιονοδρομίας (FIS). Το αλπικό σκι ή καταβάσεις (alpine skiing) είναι συνδυασμός της ελεύθερης και της τεχνικής κατάβασης. Πρόκειται για ένα από τα δυσκολότερα και επικίνδυνα χειμερινά σπορ, που απαιτεί συγχρόνως αντοχή, αυτοσυγκέντρωση, αποφασιστικότητα και άψογη τεχνική. Εμφανίστηκε στις αρχές του 20ου αιώνα στις Άλπεις της κεντρικής Ευρώπης και αναπτύχθηκε με την παρουσία των σκι lifts, που επέτρεψαν στους σκιέρ να επαναλαμβάνουν χωρίς κόπο τις καταβάσεις, επιστρέφοντας με ευκολία στα σημεία εκκίνησης των καταβάσεων. Με το πέρασμα των χρόνων η τεχνική του αλπικού σκι διαχωρίστηκε τελείως από αυτήν του σκι αντοχής, κυρίως λόγω της δυνατότητας των αθλητών να φοράνε σκληρές μπότες και να κουμπώνουν τη φτέρνα πάνω στο πέδιλο, αποκτώντας έτσι πολύ καλύτερο έλεγχο στην κατάβαση.
Ο βαθμός δυσκολίας του αγωνίσματος, που χωρίζεται σε πέντε κατηγορίες, είναι εξαιρετικά υψηλός, αφού οι σκιέρ αναπτύσσουν ταχύτητες που ξεπερνούν τα 130 χιλιόμετρα την ώρα, ενώ η κάθε κατηγορία έχει τον δικό της εξοπλισμό και τεχνική. Τα 5 αγωνίσματα (σε άνδρες και γυναίκες) είναι τα εξής:
1) Τεχνική κατάβαση (Slalom).
2) Γιγαντιαία κατάβαση (Giant Slalom – από τους Αγώνες του 1952 και μετά).
3) Σούπερ γιγαντιαία κατάβαση (Super G – από τους Αγώνες του 1988 και μετά).
4) Ελευθέρα κατάβαση (Downhill).
5) Αλπικό σύνθετο (Super Alpine), που είναι συνδυασμός ελευθέρας και τεχνικής κατάβασης.
Ολυμπιακό άθλημα
Το αλπικό σκι εντάχθηκε για πρώτη φορά στο Ολυμπιακό πρόγραμμα το 1936 στη γερμανική πόλη Γκάρμις-Πάρτενκιρχεν, όπου τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες διαγωνίστηκαν στο αλπικό σύνθετο. Το πρώτο χρυσό Ολυμπιακό μετάλλιο κατέληξε σε γερμανικά χέρια και συγκεκριμένα στον Φραντς Φνουρ, με δεύτερο τον συμπατριώτη του Γκούσταβ Λάντσνερ και τρίτο τον Γάλλο Εμίλ Αλέ. Στις γυναίκες, πρώτευσε επίσης μία Γερμανίδα, η Κρίστλ Κράντζ, με δεύτερη την επίσης Γερμανίδα Κέτε Γκράζεγκερ και τρίτη τη Νορβηγίδα Λάιλα Σου Νίλσεν.
Η υπερδύναμη
Η αδιαφιλονίκητη κυρίαρχος των μεταλλίων είναι η Αυστρία, που έχει κερδίσει 105 (31-35-39)! Πολύ πιο πίσω της βρίσκεται η δεύτερη Ελβετία, με 56 (18-19-19), ενώ τρίτη είναι η Γαλλία με 43 (15-14-14).
Οι αθλητές-ορόσημα
Κορυφαίος αλπικός σκιέρ όλων των εποχών θεωρείται ο θρυλικός Νορβηγός Κγιέτιλ Αντρέ Άαμοντ, ο οποίος είναι ο απόλυτος ρέκορντμαν του αγωνίσματος με συνολικά 8 Ολυμπιακά μετάλλια, εκ των οποίων 4 χρυσά (3 στο Super-G), 2 αργυρά και 2 χάλκινα. Ο Άαμοντ έλαβε μέρος σε 4 Ολυμπιακούς Αγώνες, με το ντεμπούτο του να γίνεται το 1992 στην Αλμπερβίλ και ο επίλογός του να γράφεται το 2006 στο Τορίνο, ενώ έχει κατακτήσει και 5 χρυσά μετάλλια σε παγκόσμια πρωταθλήματα.
Στις γυναίκες, ξεχωρίζει η μορφή της 32χρονης Γιανίτσα Κόστελιτς από το Ζάγκρεμπ της Κροατίας, που είναι η κορυφαία γυναίκα σκιέρ, με 6 Ολυμπιακά μετάλλια (4 χρυσά και 2 αργυρά), τα οποία κατέκτησε στους Αγώνες του 2002 στο Σολτ Λέικ Σίτι και του 2006 στο Τορίνο. Στην αμερικανική πόλη έγινε μάλιστα η πρώτη γυναίκα στην ιστορία που κατέκτησε τα 3 από τα 4 αγωνίσματα (χάνοντας μόνο στο Super-G, όπου ήρθε δεύτερη).
Το μεγάλο φαβορί
Ο Αμερικανός Τεντ Λίγκετι (χρυσό μετάλλιο στο σύνθετο το 2006) είναι αυτή τη στιγμή το πιο «καυτό» όνομα στον χώρο του παγκόσμιου αλπικού σκι, αφού κατάφερε μέσα στο 2013, στην αυστριακή πόλη Σλάντμινγκ, να γίνει ο πρώτος σκιέρ που κερδίζει 3 χρυσά μετάλλια σε παγκόσμιο πρωτάθλημα, μετά από 45 ολόκληρα χρόνια!
Μαζί του θα διεκδικήσουν τα χρυσά μετάλλια ο εξαιρετικός Αυστριακός Μαρσέλ Χέρσερ (Νο. 1 της παγκόσμιας κατάταξης τα δύο τελευταία χρόνια) και ο «υπερηχητικός» Νορβηγός Άξελ Λουντ Σβίνταλ, με τρία Ολυμπιακά μετάλλια (εκ των οποίων ένα χρυσό στο Super G) στους Χειμερινούς Αγώνες του Βανκούβερ το 2010. Δεν θα πρέπει τέλος να υποτιμηθεί ο Ρώσος Νικίτα Κριουκόφ, που έμεινε στη μνήμη αρκετών χάρις στο εντυπωσιακό του φίνις στο σπριντ, το 2010 στο Βανκούβερ, όταν νίκησε το θεωρητικό φαβορί, τον σπουδαίο Νορβηγό Πέτερ Νόρτουγκ. Μάλιστα, ο Κριουκόφ αναδείχθηκε και πρωταθλητής κόσμου στο ατομικό και στο ομαδικό σπριντ μέσα στο 2013.
Στις γυναίκες, μετά την επιβεβαίωση της απουσίας-σοκ της εκπληκτικής Αμερικανίδας Λίντσι Βον, ξεχωρίζουν η 29χρονη συμπατριώτισσά της Τζούλια Μανκούζο με 3 Ολυμπιακά μετάλλια (1 χρυσό το 2006 και 2 αργυρά το 2010), η 30χρονη Σλοβένα Τίνα Μάζε (2 αργυρά το 2010), παγκόσμια πρωταθλήτρια στο Super-G και η 29χρονη Γερμανίδα Μαρία Χεφλ-Ρις, νικήτρια 2 χρυσών μεταλλίων στο Βανκούβερ (σλάλομ και σύνθετο) και 2 χρυσών μεταλλίων σε Παγκόσμια Πρωταθλήματα.
Το άθλημα στην Ελλάδα
Στη χώρα μας οι χιονοδρομίες εποπτεύονται από την Ελληνική Ομοσπονδία Χιονοδρομίας (ΕΟΧ), η οποία ιδρύθηκε το 1930 (αρχικά με την επωνυμία «Ελληνικός Ορειβατικός Σύνδεσμος», ενώ από το 1983 μετονομάσθηκε σε ΕΟΧ) και είναι επίσημο μέλος της FIS. Η ΕΟΧ σήμερα καλλιεργεί και ισότιμα αναπτύσσει 4 Ολυμπιακά αθλήματα: τα αλπικά αγωνίσματα, τους δρόμους αντοχής, το διάθλο και τη χιονοσανίδα.
Παρά την έλλειψη ικανού αριθμού χιονοδρομικών κέντρων, εφάμιλλων με εκείνα του εξωτερικού, το σκι αγαπήθηκε στην Ελλάδα από παλιά. Συγκεκριμένα, το σκι πρωτοεμφανίστηκε ως άθλημα στη χώρα μας στα τέλη της δεκαετίας του 1920, όταν Έλληνες του εξωτερικού, επιστρέφοντας στην πατρίδα, έφεραν μαζί με τις σχετικές εμπειρίες τους και τα πρώτα σκι, παρά το γεγονός ότι ήδη από πολύ παλιά, στα ορεινά χωριά της βόρειας χώρας κάποιοι νεαροί πρωτοπόροι, δοκίμαζαν την εμπειρία του σκι με αυτοσχέδιες κατασκευές, κάτω από τα παπούτσια τους, σε παγωμένες λίμνες όπως π.χ. της Καστοριάς. Παράλληλα, μικρές ελληνικές βιοτεχνίες δοκίμασαν ήδη από τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του ’30 να κατασκευάσουν τα πρώτα σκι στη χώρα μας. Τα πρώτα χρόνια, η χιονοδρομία ως άθλημα αναπτύχθηκε κυρίως στις μεγαλουπόλεις και περιοριζόταν σε μικρό αριθμό μυημένων, πολύ σύντομα όμως και ιδιαίτερα μετά τον πόλεμο, επανήλθε και πάλι, ως άθλημα ολοκληρωμένο, στους φυσικούς φορείς της. Στην εξάπλωσή του συνετέλεσε το πλούσιο ορεινό τοπίο της χώρας, με εξαιρετικές βουνοκορφές, με αποτέλεσμα ο ΕΟΧ να έχει δημιουργήσει σήμερα ένα αξιόλογο αθλητικό φυτώριο, που συνεχώς διευρύνεται και αναβαθμίζεται, ενώ η Ελλάδα διαθέτει μία αξιόμαχη Εθνική ομάδα, η οποία στις διεθνείς συμμετοχές της σε παγκόσμιο και Ολυμπιακό επίπεδο κατατάσσεται σταθερά στην πρώτη 25άδα, με σαφώς ανοδική τάση.
Η πρώτη στα χρονικά ελληνική Ολυμπιακή συμμετοχή στο αλπικό σκι ήταν εκείνη του Δημήτρη Νεγρεπόντη το 1936, στα αγωνίσματα της ελεύθερης κατάβασης, του σλάλομ και των 18χλμ. του δρόμου αντοχής.
Οι καλύτερες θέσεις Ελλήνων σκιέρ ήταν η 23η του Βασίλη Δημητριάδη στην τεχνική κατάβαση (2006 Τορίνο), η 46η του Άρη Βατιμπέλα στην ελεύθερη κατάβαση (1956 Κορτίνα Ντ’ Αμπέτσο), η 25η του Γιάννη Σταματίου στο σύνθετο (1988 Κάλγκαρι) και η 43η του Βασίλη Δημητριάδη στη γιγαντιαία τεχνική κατάβαση (2002).
Τέλος στο Κάλγκαρι το 1988, συμμετείχε για πρώτη φορά σε Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες Ελληνίδα αθλήτρια. Ήταν η 16χρονη σκιέρ Θωμαή Λεφούση, που κατετάγη 25η στον αγώνα τεχνικής κατάβασης.
Η ελληνική παρουσία στο Σότσι
Η Εθνική ομάδα χιονοδρομιών της Ελλάδας παλεύει προκειμένου να έχει τη μέγιστη δυνατή εκπροσώπηση στους προσεχείς Ολυμπιακούς Αγώνες. Μάλιστα, εξαιρετικές ήταν οι αγωνιστικές εμφανίσεις των Ελλήνων σκιέρ στους πρόσφατους διεθνείς αγώνες του Ιράν (12-13/1/2014) και της Ιταλίας (13/1/2014), καθώς με τις επιδόσεις τους βελτίωσαν τη βαθμολογία τους στην Ολυμπιακή λίστα και αύξησαν τις πιθανότητες τους να ταξιδέψουν στο Σότσι. Συγκεκριμένα στο Σέμσακ του Ιράν, ο Γιάννης Αντωνίου έκανε τις καλύτερες φετινές επιδόσεις στην τεχνική κατάβαση τερματίζοντας την πρώτη ημέρα 4ος με χρόνο 1:44,00 και 35,53 βαθμούς FIS και τη δεύτερη 5ος με χρόνο 1:43,00 και 38,40 βαθμούς FIS. Τέλος, στην πόλη Πίλα της Ιταλίας, οι Μάξιμος Βαλκαρέντζι και Κώστας Συκαράς αγωνίστηκαν στο Σύνθετο (SC) και το Υπεργιγαντιαίο (SG) πετυχαίνοντας νέα ατομικά ρεκόρ.
Μικρά και ενδιαφέροντα
- Στο ντεμπούτο του αγωνίσματος στο Ολυμπιακό πρόγραμμα το 1936, οι προπονητές όσων συμμετείχαν στους Αγώνες απαγορεύτηκε να μπουν στο στάδιο, επειδή δήλωναν επαγγελματίες. Αυτή η κατάσταση υποχρέωσε τους Αυστριακούς και Ελβετούς αθλητές, που πολλοί από αυτούς αποτελούσαν την αφρόκρεμα του αθλήματος, να αρνηθούν την συμμετοχή τους, στο πρώτο ιδιότυπο μποϊκοτάζ της ιστορίας!
- Στους Αγώνες του 1948, στο Σεν Μόριτζ, ο Γάλλος Ανρί Ορεϊγιέ κέρδισε και τα τρία μετάλλια στο αγώνισμα (χρυσά στην ελεύθερη κατάβαση και το σύνθετο και χάλκινο στην τεχνική κατάβαση), καταφέρνοντας να γίνει ο πρώτος σκιέρ που πετύχαινε κάτι τέτοιο.
- Το 1960 στο Σκουό Βάλεϊ της Καλιφόρνια, ο Γάλλος Ζαν Βουαρνέ κέρδισε την ελεύθερη κατάβαση και έγινε ο πρώτος αθλητής που το κατάφερε φορώντας πέδιλα που είχαν μεταλλική λάμα. Στα αξιοσημείωτα της διοργάνωσης είναι ότι χρησιμοποιήθηκαν για πρώτη φορά ηλεκτρονικοί υπολογιστές (ο πρωτοποριακός IBM 305 RAMAC), ενώ η χρήση της τηλεόρασης βοήθησε ώστε οι κριτές να διαπιστώσουν αν οι αθλητές του αλπικού σκι είχαν περάσει σωστά όλες τις «πόρτες» πριν την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων.
- Το Λιχτενστάιν έγινε η μικρότερη χώρα με χρυσό Ολυμπιονίκη, καθώς η Χάνι Βέντσελ κατέκτησε χρυσά μετάλλια στο σλάλομ και το γιγαντιαίο σλάλομ, ενώ ήταν δεύτερη στην κατάβαση του αλπικού σκι, το 1980 στη Λέικ Πλάσιντ των Η.Π.Α.
- Ο 47χρονος Ιταλός Αλμπέρτο Τόμπα είναι ο μοναδικός σκιέρ στην ιστορία των Αγώνων που κέρδισε το χρυσό στη γιγαντιαία τεχνική κατάβαση (σλάλομ) 2 συνεχόμενες φορές, το 1988 και το 1992.
[youtube id=”D1_vW8f_uTo” width=”620″ height=”360″]
