Λένε πως ό,τι λάμπει δεν είναι χρυσός. Στην περίπτωση του Αζερμπαϊτζάν ο χρυσός είναι μαύρος (βλέπε πετρέλαιο), και με τα αμύθητα κέρδη που αποφέρει στους Αζέρους , ένας ολόκληρος λαός πασχίζει εναγωνίως να αγοράσει την εθνική του ταυτότητα μέσω του πολιορκητικού κριού που ονομάζεται αθλητισμός. Ωστόσο πίσω από την απατηλή λάμψη της ματαιοδοξίας, συχνά κρύβονται δυσάρεστες εκπλήξεις…
του Νίκου Κούδα
[email protected]
follow me @nkoudas
«Αν το πετρέλαιο είναι ο βασιλιάς, το Μπακού είναι ο θρόνος του», έγραφε το 1905 ο Βρετανός συγγραφέας Τζέιμς Ντοντς Χένρι, θέλοντας να αποτυπώσει στο χαρτί την αφθονία του μαύρου χρυσού στα έγκατα του Αζερμπαϊτζάν. Μόλις 23 χρόνια μετά την ανεξαρτητοποίησή του από την πρώην Σοβιετική Ένωση, τον Αύγουστο του 1991, το βαθύπλουτο κράτος του Καυκάσου, στο δυτικό άκρο της Κασπίας θάλασσας, συνεχίζει να αναζητά τη θέση του στο παγκόσμιο στερέωμα, χρησιμοποιώντας το μοναδικό όπλο που έχει στη διάθεσή του: το χρήμα. Και ποιος τομέας της ανθρώπινης δραστηριότητας έχει σήμερα ανάγκη όσο ποτέ άλλοτε -λόγω κρίσης- το χρήμα; Ο αθλητισμός.
Πετρελαιοκίνητη εκστρατεία
Οι κινήσεις του προέδρου της χώρας, Ιλχάμ Αλίγιεφ, γιου του προηγούμενου «ισόβιου» προέδρου, Χεϊντάρ (1992-2003), προς αυτή την κατεύθυνση είναι απολύτως ακόλουθες με την τακτική κάθε ολιγαρχικού καθεστώτος που αναζητά τη λαϊκή νομιμοποίηση μέσω του γνωστού ρωμαϊκού αξιώματος «άρτον και θεάματα»: φιλοξενία του διαγωνισμού τραγουδιού της Γιουροβίζιον, μπάσιμο των Αζέρων στο ισπανικό ποδόσφαιρο μέσω χορηγίας στην πρωταθλήτρια Ατλέτικο Μαδρίτης («Αζερμπαϊτζάν: Γη της φωτιάς» αναγράφεται στη φανέλα των «ροχιμπλάνκος»), συμφωνία χορηγίας πολλών εκατομμυρίων της κρατικής εταιρείας πετρελαίου (SOCAR) με την ΟΥΕΦΑ, διεκδίκηση των Ολυμπιακών Αγώνων του 2016 και του 2020, συμμετοχή στο καλεντάρι της φόρμουλα ένα από το 2016 με το γκραν πρι του Μπακού, ανάθεση διεξαγωγής τεσσάρων ποδοσφαιρικών αγώνων του EURO 2020, και φυσικά -η κορωνίδα όλων- η διοργάνωση των 1ων ευρωπαϊκών αγώνων επίσης στην πρωτεύουσα της χώρας. Το Αζερμπαϊτζάν παίζει δυνατά, θέλοντας να δείξει στην πολιτισμένη Δύση ότι είναι και το ίδιο ένα ισάξιο μέλος της. Όπως δηλώνει άλλωστε απερίφραστα ο υπουργός παιδείας και αθλητισμού, Αζάντ Ραχίμοφ, «Το σημαντικότερο όλων είναι να βάλουμε τη χώρα μας στον παγκόσμιο και στον ευρωπαϊκό χάρτη. Το καταλληλότερο μέσο για να το πετύχουμε αυτό είναι ο αθλητισμός και ο πολιτισμός…».
Η σκληρή αλήθεια
Ωστόσο κάτω από τη λάμψη κα τη γκλαμουριά της «πετρελαιοκίνητης» αυτής χλιδής, βρίσκεται επιμελώς κρυμμένη μία καταστολή της ελευθερίας της έκφρασης των ΜΜΕ, η οποία έχει οδηγήσει σε περισσότερες από 98 συλλήψεις δημοσιογράφων, δικηγόρων και πολιτικών αντιφρονούντων. Ωστόσο παρά τις φωνές της Διεθνούς Αμνηστίας και άλλων ομάδων υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων για χαλκευμένες κατηγορίες, ανελευθερία εντός της χώρας και δημοκρατία μόνο κατ’ όνομα, το καθεστώς Αλίγιεφ δε δείχνει να πτοείται. Αντιθέτως, επιδίδεται -σύμφωνα με τους κατηγόρους του- σε μία εκστρατεία συστηματικής προπαγάνδας, με σκοπό να αποδείξει ότι το Αζερμπαϊτζάν είναι μία σύγχρονη και αναπτυγμένη χώρα, κρύβοντας όμως κάτω από τα χαλί τα ουσιαστικά της προβλήματα. Για να το πετύχει αυτό, επιστράτευσε μία εταιρεία δημοσίων σχέσεων με έδρα το Λονδίνο, η οποία χαράσσει στρατηγική διπλωματίας, έχοντας επινόησει ως και το έμβλημα των ευρωπαϊκών αγώνων, που διακοσμεί τις πινακίδες και τα βρετανικού τύπου μαύρα ταξί του Μπακού. Ακόμη και ο επικεφαλής της διοργάνωσης των αγώνων του 2015 είναι Βρετανός, και μάλιστα ο τέως πρόεδρος της βρετανικής Ολυμπιακής επιτροπής, Σάιμον Κλεγκ!
Η ευημερία του πετρελαίου καλά κρατεί στο νεόπλουτο Μπακού, με την ελίτ της Αζερικής μπουρζουαζίας να οδηγεί τις γυαλιστερές Ρολς-Ρόις της στις πλατιές λεωφόρους της πρωτεύουσας και να στέλνει τα βλαστάρια της στο Χάρβαρντ, το Κέιμπριτζ και την Οξφόρδη, τα δεκάδες πολυτελέστατα εμπορικά κέντρα να μοσχοπωλούν τα Γκούτσι και τα Πράντα προϊόντα τους, και από τα μεγάφωνα των ΜακΝτόναλντς στο κέντρο της πόλης να ακούγεται -ειδυλλιακά- το Last Christmas των Whan. Τι και αν το ίντερνετ στη χώρα δεν είναι -κι εκείνο- απόλυτα ελεύθερο; Άλλωστε ό,τι λάμπει, δεν είναι χρυσός.
