Ποδόσφαιρο Φλωρεντίας

Μπορεί να μην έχει σπαθιά, λιοντάρια και… εκτελέσεις Χριστιανών μαρτύρων, διαθέτει ωστόσο κανονική αρένα με άμμο, πάθος και πλήθος από άγριες συμπλοκές! Ο λόγος για το “Calcio Fiorentino”, ένα ιδιόμορφο, ετήσιο παιχνίδι ποδοσφαίρου που παραπέμπει στις μέρες της ένδοξης ρωμαϊκής αυτοκρατορίας και της Αναγέννησης!

του Νίκου Κούδα
[email protected]

Πώς έλεγε ο Αστερίξ και οι λοιποί Γαλάτες «Είναι τρελοί αυτοί οι Ρωμαίοι»; Ε, αυτό ακριβώς, μόνο που αντί για Ρωμαίοι αντικαταστήστε με Φλωρεντίνοι! Βλέπετε οι κάτοικοι της μαγευτικής πρωτεύουσας της Τοσκάνης, Φλωρεντίας, αναβιώνουν κάθε χρόνο ένα έθιμο που χάνεται στα βάθη των αιώνων και αφορά τη μεγάλη αγάπη των κατοίκων της πόλης, το ποδόσφαιρο -με μία σημαντική όμως παραλλαγή: περιλαμβάνει πολύ ξύλο!
Το παιχνίδι ονομάζεται “Calcio Fiorentino” (Φλωρεντίνικο Ποδόσφαιρο) ή αλλιώς “Calcio storico” (Ιστορικό ποδόσφαιρο), μόνο που με εξαίρεση τη δίχρωμη μπάλα, δε θυμίζει σε τίποτε άλλο το «όμορφο παιχνίδι». Θα έλεγε μάλιστα κανείς ότι παραπέμπει περισσότερο σε έναν συνδυασμό μποξ, πάλης, κατς, ράγκμπι και… street fighting, παρά σε ποδόσφαιρο. Βασικός του κανόνας; Δεν υπάρχουν κανόνες!

Οι ρίζες
Το παιχνίδι, που λεγόταν “harpastum” (από το αρχαιοελληνικό ‘αρπαστόν’, του ρήματος αρπάζω) και ήταν μία παραλλαγή του παιχνιδιού «φαινίνδα» των αρχαίων Ελλήνων, γεννήθηκε στις ρωμαϊκές αρένες από τους μονομάχους, ως ένας τρόπος ανέμελης διασκέδασης στα διαλείμματα των αιματηρών προπονήσεών τους. Οι αθλητές χωρίζονταν σε δύο ομάδες και είχαν ως στόχο να περάσουν τη μπάλα πίσω από την τελευταία γραμμή άμυνας των αντιπάλων τους (κάτι σαν το touchdown του αμερικανικού ποδοσφαίρου), παίζοντάς τη με οποιονδήποτε τρόπο (χέρια, πόδια, κεφάλι). Φυσικά οι αμυντικοί είχαν το δικαίωμα να σταματήσουν τον αντίπαλο επιθετικό με κάθε δυνατό -θεμιτό ή αθέμιτο- μέσο.
Με την πάροδο των αιώνων, το παιχνίδι πέρασε στον απλό λαό και οι ρίζες της σύγχρονης μορφής του εντοπίζονται στην Ιταλία του 16ου αιώνα. Ως λίκνο του αγωνίσματος θεωρείται η Piazza Santa Croce (Πλατεία του Τιμίου Σταυρού) της Φλωρεντίας. Εκεί, έγινε γνωστό ως “giuoco del calcio fiorentino” ή απλά «κάλτσιο», όπως λέγεται πλέον το ποδόσφαιρο στη γειτονική χώρα.

Η Αναγέννηση
Το παιχνίδι αποτελούσε αποκλειστικό προνόμιο των πλούσιων αριστοκρατών, οι οποίοι συνήθιζαν να παίζουν κάθε βράδυ μεταξύ των Θεοφανείων και της Σαρακοστής. Ακόμη και οι Πάπες τη Ρώμης, όπως ο Κλήμης ο 7ος (1523-1534) και ο Λέων ο 11ος (1/4/1605-27/4/1605) έχει καταγραφεί ιστορικά ότι έπαιζαν “calcio fiorentino” μέσα στα προαύλια του Βατικανού! Η βιαιότητα των αγώνων ξεπερνούσε συχνά τα όρια, όσο οι δύο ομάδες πάσχιζαν να σκοράρουν περισσότερα γκολ από την αντίπαλό τους. Ενδεικτική του γεγονότος αυτού είναι η σχετική φράση του βασιλιά της Γαλλίας, Ερρίκου του 3ου, προς τιμήν του οποίου είχε διοργανωθεί ένας αγώνας κατά την επίσκεψή του στη Βενετία το 1574, ο οποίος φέρεται να είπε: «Πολύ μικρό για να θεωρηθεί κανονικός πόλεμος, αλλά και πολύ βίαιο για να θεωρηθεί απλό παιχνίδι»!
Οι επίσημοι κανόνες του παιχνιδιού δημοσιεύθηκαν το 1580 από έναν κόμη της Φλωρεντίας, τον Τζιοβάνι ντε Μπάρντι. Σύμφωνα με αυτούς, το «κάλτσιο» παίζεται σε ένα παραλληλόγραμμο γήπεδο γεμάτο με άμμο, ενώ δύο μακρόστενες σχισμές καλυμμένες με δίχτυ, που διατρέχουν το πλάτος του γηπέδου, χρησιμεύουν ως εστίες. Κάθε ομάδα αποτελείται από 27 παίκτες, οι οποίοι επιτρέπεται να χρησιμοποιήσουν τα χέρια και τα πόδια τους για να κοντρολάρουν και να πασάρουν τη μπάλα. Τα γκολ (“cacce”) επιτυγχάνονται όταν η μπάλα πεταχτεί μέσα στη σχισμή. Οι «άρχοντες» του αγώνα είναι ο διαιτητής, οι έξι επόπτες γραμμών και ο παρατηρητής. Η διάρκεια του αγώνα είναι 50 λεπτά. Τέλος, όσοι παίκτες αποχωρούν τραυματισμένοι δεν αντικαθίστανται, αφού οι αλλαγές απαγορεύονται.

Σύγχρονη εποχή
Το ενδιαφέρον για το παιχνίδι εξασθένισε σταδιακά τον 17ο αιώνα, εν τούτοις αναβίωσε και πάλι γύρω στα 1930, οπότε και διοργανώθηκε επίσημα στο -ενωμένο τότε – Βασίλειο της Ιταλίας. Σήμερα, διεξάγονται τρεις αγώνες κάθε χρόνο, οι οποίοι λαμβάνουν χώρα στην πλατεία της Santa Croce την 3η εβδομάδα του Ιουνίου, με φόντο τον ομώνυμο επιβλητικό ναό, γνωστό και ως “Tempio dell’ Itale Glorie” (Ναός της Ιταλικής Δόξας), που στα έγκατά του φιλοξενεί τους τάφους τεράστιων προσωπικοτήτων: Δάντης, Μιχαήλ Άγγελος, Τζοακίνο Ροσσίνι, Νικολό Μακιαβέλι, Γκαλιλέο Γκαλιλέι. Κάθε γειτονιά (“quartiere”) της Φλωρεντίας εκπροσωπείται από μία ομάδα, στα πρότυπα των ιπποδρομιών του Βυζαντίου (με τους Βένετους, τους Ρούσσους κλπ). Υπάρχουν 4 συνολικά ομάδες:

• Οι Azzurri (Μπλε) από την ενορία της Santa Croce.
• Οι Rossi (Κόκκινοι) από την ενορία της Santa Maria Novella.
• Οι Bianchi (Λευκοί) από την ενορία του Santo Spirito.
• Οι Verdi (Πράσινοι) από την ενορία του San Giovanni.

Αρχικά οι ομάδες αναμετρώνται όλες μεταξύ τους από μία φορά. Οι 2 καλύτερες προκρίνονται στον μεγάλο τελικό, που διεξάγεται κάθε χρόνο στις 24 Ιουνίου. Αυτή είναι μάλιστα η μέρα του San Giovanni (Άγιος Ιωάννης), Πολιούχου Αγίου της Φλωρεντίας. Η νικήτρια ομάδα κερδίζει, πέρα από τη δόξα και τον σεβασμό ολόκληρης της πόλης, το ακριβοθώρητο έπαθλο του πρωταθλητή: ένα κατάλευκο μοσχάρι!
Στη σύγχρονη εκδοχή του, το “Calcio Fiorentino” επιτρέπει τακτικές… μάχης, καθώς οι 54 αθλητές επιστρατεύουν γροθιές, αγκωνιές, κεφαλιές, ακόμη και πνιγμό (!) του αντιπάλου. Τα μόνα που απαγορεύονται ρητά είναι οι απροειδοποίητες γροθιές από πίσω, καθώς και οι κλωτσιές στο κεφάλι.
Πάντως παρά τη μνημειώδη σκληρότητά του, το παιχνίδι εξακολουθεί να λατρεύεται στη Φλωρεντία, έχοντας χιλιάδες φανατικούς πιστούς. Όπως δηλώνει εξάλλου χαρακτηριστικά ένα μέλος της ομάδας των ‘’Κόκκινων’’: «Αν μπορούσα να διαλέξω που θα πεθάνω, θα προτιμούσα να πεθάνω στην Piazza Santa Croce, παρά στο κρεβάτι κάποιου νοσοκομείου»…

Αξίζει να το δεις:
Το 2010, προβλήθηκε στους κινηματογράφους ένα ντοκιμαντέρ σχετικά με το “Calcio Fiorentino”, με τον ταιριαστό τίτλο “ Florence Fight club”. Η ταινία διηγείται τις ιστορίες τεσσάρων αντρών που αποφασίζουν να πάρουν μέρος στο ετήσιο τουρνουά της πόλης. Πρόκειται για έναν πατέρα με τον 18χρονο γιο του, έναν μιγά χασάπη, έναν βετεράνο πρωταθλητή και έναν υπάλληλο γραφείου, οι οποίοι θα μπουν στη σύγχρονη αρένα των μονομάχων με σκοπό να νικήσουν τους φόβους τους, να ξεπεράσουν τα όριά τους, αλλά κυρίως για να αποθεωθούν σαν σύγχρονοι ήρωες – έστω και για μία ημέρα…