Το 2015 η ΔΟΕ αποφάσισε να πάρει υπό την προστασία της όλους τους πρόσφυγες που ήταν αθλητές υψηλού επιπέδου στις χώρες τους, πριν οδηγηθούν στον ξεριζωμό. Τα πράγματα όμως δεν ήταν πάντα έτσι. Το 2012 καταγράφηκε μια από τις πιο τραγικές ιστορίες, αθλήτριας που έχει συμμετάσχει σε Ολυμπιακούς Αγώνες. Η Σαμία Γιουσούφ Ομάρ από τη Σομαλία δεν ήθελε η φτώχια και ο πόλεμος να βάλουν τέλος στα όνειρά της. Το κίνητρο των Ολυμπιακών Αγώνων ήταν πολύ μεγάλο αλλά δε στάθηκε τυχερή στην αναζήτηση μιας καλύτερης ζωής, όπως και χιλιάδες άλλοι πρόσφυγες.
του Στέφανου Σουλιώτη
[email protected]
Η ιστορία της Σαμία Γιουσούφ Ομάρ δεν είχε αίσιο τέλος. Όπως δεν έχει και εκείνη χιλιάδων προσφύγων που αναζητούν μια καλύτερη ζωή. Η νεαρή Σομαλή αθλήτρια συμμετείχε στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Πεκίνου το 2008 και δύο χρόνια μετά η φτώχια, ο πόλεμος και το όνειρο της συμμετοχής της στο Λονδίνο την έφεραν στα επικίνδυνα μονοπάτια που οδηγούν στην Ευρώπη. Αυτή την ιστορία παρουσιάζει μέσα από τις σελίδες του κόμικ που δημιούργησε ο Γερμανός γραφίστας Ράινχαρντ Κλέιστ. Στις σελίδες του κόμικ – το οποίο πέρα για πέρα αποτελεί καταγραφή αληθινών γεγονότων – η Σαμία παρουσιάζεται ως μία γεμάτη ενέργεια αθλήτρια που σε κάθε σκίτσο φοράει ένα μπλουζάκι που γράφει «Τρέχα».
Η Σαμία γεννήθηκε στις 25 Μαρτίου 1991 και ήταν η μεγαλύτερη από τα πέντε αδέλφια της. Η προετοιμασία της για το Πεκίνο έγινε κάτω από πολύ δύσκολες συνθήκες όχι μόνο λόγω της έλλειψης στοιχειωδών αθλητικών υποδομών στη Σομαλία αλλά κυρίως λόγω των απειλών που εκτόξευαν εναντίον της εξτρεμιστές που πίστευαν πως οι μουσουλμάνες γυναίκες δεν πρέπει να παίρνουν μέρος σε αθλητικές δραστηριότητες. Την ίδια στιγμή η χώρα της μαστιζόταν από πολεμικές συγκρούσεις κυβερνητικών-αντικυβερνητικών, ενώ παραστρατιωτικές οργανώσεις και συμμορίες είχαν τον έλεγχο πολλών περιοχών.
Στο κόμικ του Κλέιστ η αφήγηση ξεκινάει με την αναζήτηση μιας τηλεόρασης από την οικογένεια της Σαμία για να την δουν στα προκριματικά των 200μ. στο Πεκίνο. Η 17χρονη Σομαλή είναι το ένα από τα δύο μέλη της Ολυμπιακής αποστολής. Στην κούρσα η Σαμία σημειώνει ατομικό ρεκόρ αλλά τερματίζει τελευταία. Για την ακρίβεια τόσο τελευταία που δεν είναι καν μέσα στα τηλεοπτικά πλάνα τη στιγμή που τερμάτιζαν οι υπόλοιπες αθλήτριες. Λίγα δευτερόλεπτα μετά η κάμερα θα γυρίσει πάνω της τη στιγμή που τρέχει τα τελευταία μέτρα της κούρσας υπό τα θερμά χειροκροτήματα και τις επευφημίες των θεατών. Ύστερα η αθλήτρια γυρνάει στη Σομαλία και αποφασίζει να δουλέψει πιο σκληρά για να φανεί ανταγωνιστική στους Αγώνες του Λονδίνου. Η χώρα της όμως δεν είναι το πιο ασφαλές μέρος για να προπονηθεί. Δέχεται επικρίσεις ακόμα και όταν φοράει σορτσάκι κατά τη διάρκεια της προπόνησης στο μισογκρεμισμένο στάδιο της πρωτεύουσας της Σομαλίας, Μογκαντίσου.
«Η οικογένειά της είχε στοχοποιηθεί από τους αντι-κυβερνητικούς γιατί η Σάμια ήταν αθλήτρια. Η εθνική ομάδα ήταν σαν να αντιπροσώπευε την κυβέρνηση», ήταν τα λόγια της Τερέσα Κουνγκ, Αμερικανίδας δημοσιογράφου που έζησε πολλά χρόνια στη Σομαλία και γνώριζε αρκετά καλά τη Σάμια και την οικογένειά της.
Εγκαταλείποντας τη Σομαλία
Απηυδισμένη από τις συνθήκες ζωής και προπόνησης η Σάμια φεύγει το 2010 για την Αντίς Αμπέμπα στη γειτονική Αιθιοπία, όπου ζει ένας συγγενής της και οι αθλητικές υποδομές είναι σαφώς καλύτερες. Όμως δε μπορεί να βρει προπονητή. Η Σαμία έχει πάρει την απόφασή της να μη γυρίσει πίσω στην Σομαλία. Το μέλλον της εκεί θα είναι αβέβαιο. Και δεν έχει να κάνει σχέση με τον αθλητισμό αλλά με την ίδια της τη ζωή. Η αθλήτρια μαζεύει όσα πράγματα έχει και ξεκινάει για τη Λιβύη με σκοπό να περάσει στην Ευρώπη. «Το ταξίδι που έκανε δεν ήταν κάτι το ασυνήθιστο. Είναι κάτι που γίνεται ξανά ξανά από τους πρόσφυγες. Το ταξίδι τους κρατάει χρόνια. Δεν είναι σαν να τους πηγαίνει κάποιος με το λεωφορείο, να τους αφήνει στην παραλία και μετά εκείνοι να πάρουν τη βάρκα. Οι δικές τους ιστορίες είναι τραγικές. Πηγαινοέρχονται μέσα σε διάφορες χώρες, τους στέλνουν πίσω, τους απαγάγουν…», αναφέρει ο Κλέιστ. Έτσι είναι και το ταξίδι της Σαμία. Ο Κλέιστ προσπάθησε να συμπεριλάβει στο κόμικ όλα τα στοιχεία που την αφορούσαν παίρνοντας πληροφορίες τόσο από το λογαριασμό της ίδιας στο Facebook όσο και από την αδελφή της Χοντάν, που είχε βρει άσυλο στη Φινλανδία.
Η Σαμία περνάει το Σουδάν και τη Σαχάρα και φτάνει στη Λιβύη, ενώ ακόμα είναι σε εξέλιξη ο εμφύλιος πόλεμος. Και κάπου εδώ οι πληροφορίες γίνονται συγκεχυμένες. Η νεαρή Σομαλή πέφτει θύμα απαγωγής χωρίς όμως κανένας να γνωρίζει τους δράστες οι οποίοι ζητούν λύτρα από την οικογένειά της. Άγνωστο αν τελικά οι δικοί της άνθρωποι έδωσαν τα λύτρα αλλά η Σάμια καταφέρνει να φτάσει στις ακτές της Λιβύης για να επιβιβαστεί σε βάρκα διακινητή και να διασχίσει τη Μεσόγειο.
Για να συμπληρώσει την ιστορία του ο Κλέιστ πήρε συνέντευξη από Σομαλούς πρόσφυγες. Ήθελε να καταγράψει μία προς μία όλες τις λεπτομέρειες του αγώνα που έκαναν αυτοί οι άνθρωποι για να ξαναρχίσουν τη ζωή του. «Στο κόμικ δεν είναι μία ιστορία που την επινόησα και γι’αυτό χρησιμοποίησα τις εμπειρίες των προσφύγων», δήλωσε ο Κλέιστ. Στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Λονδίνου η Σομαλία εκπροσωπείται ξανά από δύο αθλητές με τη Σαμία να μην είναι παρούσα. Στις 19 Αυγούστου 2012 η Corriera della Serra επικαλούμενη δηλώσεις του Σομαλού βετεράνου αθλητή και παγκόσμιου πρωταθλητή, Άμπντι Μπίλε, αναφέρει πως η Σαμία δεν βρίσκεται στη ζωή. Την επόμενη ημέρα το BBC μεταδίδει ότι η Ολυμπιακή επιτροπή της Σομαλίας επιβεβαιώνει πως η νεαρή αθλήτρια είναι νεκρή. Το νήμα της ζωή της είχε κοπεί λίγους μήνες νωρίτερα. Τον Απρίλιο η Σαμία επιβιβάστηκε σε μία βάρκα με δεκάδες πρόσφυγες και ξεκίνησε από τη Λιβύη για την Ιταλία. Το σκάφος ξέμεινε από καύσιμα ανοιχτά της Μεσογείου εν μέσω κακών καιρικών συνθηκών. Σκάφη των ιταλικών αρχών κατέφθσασαν στο σημείο για βοήθεια αλλά για κάποιους ήταν αργά. Η Σαμία και άλλα έξι άτομα είχαν πνιγεί.
