Χορεύοντας στον πάγο

Στην Ελλάδα έγινε γνωστό από τις ιστορικές μεταδόσεις του Αλέξη Κωστάλα, με κλασικούς όρους όπως «τόλουπ» και «διπλό άξελ». Διαθέτοντας χιλιάδες φανατικούς θαυμαστές ανά τον κόσμο, το καλλιτεχνικό πατινάζ είναι με διαφορά το πιο κομψό και κατά πολλούς αριστοκρατικό αγώνισμα των Χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων, «παντρεύοντας» αρμονικά τον αθλητισμό με την τέχνη.

του Νίκου Κούδα
[email protected]

Η ιστορία
Η παγοδρομία ή πατινάζ (“ice skating”) είναι το σύνολο των χειμερινών αθλημάτων και γυμνασμάτων, τα οποία εκτελούνται επάνω στον πάγο και εποπτεύονται από τη Διεθνή Ένωση Παγοδρομίας (ISU – ίδρυση 1892). Η πρώτη αναφορά στο καλλιτεχνικό πατινάζ έγινε το 1772, στο βιβλίο «A Treatise on Skating» του Βρετανού υπολοχαγού του πυροβολικού Ρόμπερτ Τζόουνς, ο οποίος περιέγραφε βασικές φιγούρες, όπως κύκλους και «οχτάρια». Τότε θεωρείται ότι έγινε και ο επίσημος διαχωρισμός ανάμεσα στο καλλιτεχνικό και το πατινάζ ταχύτητας.
Πάντως, ο «πατέρας» του σύγχρονου καλλιτεχνικού πατινάζ θεωρείται ο πρωτοπόρος Αμερικανός Τζάκσον Χέινς, ο οποίος ήταν ο πρώτος πατινέρ που ενσωμάτωσε κινήσεις μπαλέτου και χορού στο πατινάζ του. Μάλιστα ο Χέινς ήταν εκείνος που εφηύρε την καθιστή περιστροφή (“sit spin”), ενώ ήταν και ο πρώτος που χρησιμοποίησε μη αποσπώμενες μεταλλικές λεπίδες στα πέδιλά του.

Ολυμπιακό άθλημα
Η Ολυμπιακή παγοδρομία περιλαμβάνει δύο αγωνίσματα: την καλλιτεχνική παγοδρομία ή καλλιτεχνικό πατινάζ (“Figure Skating”) και την παγοδρομία ταχύτητας ή πατινάζ ταχύτητας (“Speed Skating”). Υπάρχουν τέσσερα είδη καλλιτεχνικού πατινάζ: γυναικείο ατομικό, ανδρικό ατομικό, ζευγάρια και ο χορός επί πάγου (πρεμιέρα το 1976, στο Ίνσμπρουκ). Μάλιστα στο Σότσι, για πρώτη φορά στην ιστορία των Αγώνων, θα συμπεριληφθεί και το μικτό ομαδικό αγώνισμα, το οποίο αναμένεται να προσθέσει τεράστια αξία και ενδιαφέρον στους Αγώνες, σύμφωνα με τον Αθλητικό Διευθυντή της Δ.Ο.Ε., Κριστόφ Ντούμπι.
Το καλλιτεχνικό πατινάζ εμφανίσθηκε για πρώτη φορά σε Θερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες το 1908 στο Λονδίνο, ενώ εντάχθηκε στο επίσημο πρόγραμμα των Χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων το 1924, στο Σαμονί. Το πρώτο χρυσό μετάλλιο στην ιστορία του αγωνίσματος κατέκτησε στους Αγώνες του 1908 ο θρυλικός Σουηδός Ούλριχ Σάλκοφ, ο οποίος έδωσε το επίθετό του και στο ομώνυμο άλμα.
Σουηδός ήταν και ο επονομαζόμενος «ποιητής του πάγου», Γκίλις Γκράφστρεμ, πρώτος χρυσός Ολυμπιονίκης σε Χειμερινούς Αγώνες (1924). Στις γυναίκες, η Αυστριακή Έρμα Ζάμπο-Πλανκ ήταν η χρυσή νικήτρια στο Σαμονί, ενώ στα ζευγάρια πρώτευσαν οι επίσης Αυστριακοί Άλφρεντ Μπέργκερ και Έλεν Ένγκελμαν.

Η υπερδύναμη
Το ψυχροπολεμικό δίπολο Η.Π.Α. – Σοβιετικής Ένωσης μονοπωλούσε επί σειρά ετών τα μετάλλια του ευγενούς αυτού αγωνίσματος, κάτι που αντικατοπτρίζεται και στον συνολικό πίνακα. Οι Αμερικανοί είναι οι κορυφαίοι της λίστας με 46 μετάλλια (14-16-16), ενώ ακολουθούν οι πρώην Σοβιετικοί με 24 (10-9-5). Την τριάδα συμπληρώνει η ανεξάρτητη πλέον Ρωσία με 22, αλλά περισσότερα χρυσά από την Ε.Σ.Σ.Δ. (12-8-2), και ο Καναδάς με επίσης 22 μετάλλια (4-7-11).

Οι αθλητές-ορόσημα
Ο κορυφαίος πατινέρ της ιστορίας σε άντρες και γυναίκες, βάσει μεταλλίων, είναι ο Σουηδός Γκίλις Γκράφστρεμ, που κέρδισε συνολικά 4, με 3 συνεχόμενα χρυσά (επίδοση ρεκόρ) και 1 αργυρό, αγωνιζόμενος σε 4 συνεχείς Ολυμπιακούς Αγώνες (Θερινούς και Χειμερινούς) μεταξύ 1920-1932.
Στις γυναίκες, η πανέμορφη Γερμανίδα Καταρίνα Βιτ (πολλοί την παρομοίαζαν με την ηθοποιό της «Γαλάζιας Λίμνης» Μπρουκ Σιλντς) ήταν επί σειρά ετών η αδιαφιλονίκητη κυρίαρχος του σπορ, κατακτώντας 2 συνεχόμενα χρυσά Ολυμπιακά μετάλλια (1984 και 1988), 4 παγκόσμια πρωταθλήματα (1984, ‘85, ‘87 και ‘88) και 6 συνεχόμενα ευρωπαϊκά πρωταθλήματα (1983-1988). Η 49χρονη Βιτ, που αναδείχθηκε «η πιο αγαπημένη γυναίκα πατινέρ του αιώνα», έμεινε στην ιστορία και για το σεξ απίλ της, προκαλώντας σάλο με τη γυμνή φωτογράφησή της για το περιοδικό «Πλέιμποϊ» το 1998.
Στον χορό επί πάγου, το ρωσικό δίδυμο των Εβγκένι Πλάτοφ και Οξάνα Γκρισούκ θεωρείται το κορυφαίο όλων των εποχών, όντας το μοναδικό με δύο συνεχόμενα χρυσά μετάλλια (1994 και 1998), 4 παγκόσμιους και 3 ευρωπαϊκούς τίτλους, ενώ στα ζευγάρια κυρίαρχη θεωρείται η Σοβιετική Ιρίνα Ρόντνινα με 3 συνεχόμενα χρυσά (1972-1980), έχοντας για παρτενέρ της αρχικά τον Αλεξέι Ουλάνοφ και δύο φορές τον Αλεξάντερ Ζάιτσεφ.

Το μεγάλο φαβορί
Ο Ρώσος, και αγαπημένο παιδί της εξέδρας, Γεβγκένι Πλιούσενκο είναι η μεγάλη ελπίδα των διοργανωτών για την 1η θέση. Ο 32χρονος από το Σολνέτσνι, με το 1 χρυσό (2006) και τα 2 αργυρά μετάλλια (2002 και 2010), σίγουρα θα αναθάρρησε μαθαίνοντας τα νέα της αδυναμίας του χρυσού Ολυμπιονίκη του 2010 Έβαν Λάισατσεκ από τις Η.Π.Α. να υπερασπιστεί το στέμμα του στο Σότσι λόγω τραυματισμού στη λεκάνη, καθώς και ο ίδιος αποθεραπεύτηκε μόλις πρόσφατα από τον τραυματισμό του στην πλάτη τον περασμένο Ιανουάριο, που τον κράτησε 10 μήνες μακριά από τον πάγο. Μάλιστα ο Πλιούσενκο δήλωσε ότι δε θα διαγωνιστεί στο επερχόμενο Πανευρωπαϊκό Πρωτάθλημα της Βουδαπέστης (15-19 Ιανουαρίου), για να κρατήσει δυνάμεις ενόψει Σότσι.
Στις γυναίκες, η 23χρονη Νοτιοκορεάτισα Γιούνα Κιμ, χρυσή Ολυμπιονίκης του 2010, θεωρείται η επικρατέστερη για ένα ακόμη χρυσό, έχοντας καταρρίψει 3 παγκόσμια ρεκόρ στις βαθμολογίες που συγκέντρωσε στο Βανκούβερ. Από κοντά της και η σπουδαία 23χρονη Γιαπωνέζα Μάο Ασάντα (αργυρό μετάλλιο το 2010).
Τέλος, στα ζευγάρια μεγάλες πιθανότητες για επιτυχία συγκεντρώνει το ρωσικό δίδυμο Τατιάνα Βολοσοζάρ-Μαξίμ Τρανκόφ, οι οποίοι είναι οι εν ενεργεία πρωταθλητές κόσμου και Ευρώπης. Οι δύο αθλητές θα διαγωνιστούν στο ελεύθερο πρόγραμμα, υπό την επιβλητική μουσική της ροκ όπερας «Jesus Christ Superstar».

Το άθλημα στην Ελλάδα
Το καλλιτεχνικό πατινάζ απέκτησε επίσημη υπόσταση στη χώρα μας το 1986, με την ίδρυση της Ελληνικής Ομοσπονδίας Παγοδρομιών (Ε.Ο.ΠΑΓ.), που είναι επίσημο μέλος της Διεθνούς Ένωσης Παγοδρομίας (ISU).
Η χώρα μας δεν έχει συμμετάσχει όμως ποτέ στο αγώνισμα στην ιστορία των Αγώνων.

Η ελληνική παρουσία στο Σότσι
Η Ελλάδα δεν θα έχει πατινέρ στους 22ους Χειμερινούς Αγώνες.

Μικρά και ενδιαφέροντα

• Οι Αγώνες του 1956 (Cortina d’Ampezzo, Ιταλία) ήταν οι τελευταίοι στους οποίους τα αγωνίσματα του καλλιτεχνικού πατινάζ διεξήχθησαν σε ανοικτό χώρο!
• Το καλλιτεχνικό πατινάζ αποτελεί αγαπημένο αντικείμενο σεναρίων για το Χόλιγουντ, έχοντας δώσει τροφή σε δεκάδες ταινίες. Η πρώτη ήταν το “Seven Days for Elizabeth” του 1927, όπου πρωταγωνιστούσε η θρυλική Νορβηγίδα πατινέρ Σόνια Χένι (3 χρυσά μετάλλια: 1928, 1932 και 1936), η νεότερη χρυσή Ολυμπιονίκης σε ηλικία 15 ετών (ρεκόρ που κράτησε 74 ολόκληρα χρόνια), η οποία έπαιξε συνολικά σε 15 ταινίες! Ακολούθησε το “The Cutting Edge” και οι 2 συνέχειές του, καθώς και τα “Ice Princess”, “Ice Castles”, “Ice Angel”, “Go Figure”, “Skate Great!”, αλλά και η ξεκαρδιστική κωμωδία του 2007 “Blades of Glory” («Ξεπατινάζ») με τον Γουίλ Φερέλ.
• Το αγώνισμα συγκέντρωσε τη μεγαλύτερη προσοχή στους Αγώνες του Λίλεχαμερ (1994), λόγω του σίριαλ που δημιουργήθηκε από τον εκούσιο τραυματισμό της Αμερικανίδας Νάνσι Κέριγκαν από τον πρώην άντρα της συμπατριώτισσας και κύριας αντιπάλου της, Τόνια Χάρντινγκ. Τελικά αγωνίστηκαν και οι δύο αθλήτριες, όμως καμία δεν κατέκτησε το χρυσό μετάλλιο (2η η Κέριγκαν και 8η η Χάρντινγκ).
• Αν και παραδοσιακά η Διεθνής Ένωση Παγοδρομίας επέτρεπε μόνο τη χρήση απλής μουσικής -χωρίς στίχο- για τα προγράμματα των αθλητών, από τη φετινή σεζόν (2014-2015) οι πατινέρ είναι ελεύθεροι να επιλέξουν όποιο μουσικό κομμάτι επιθυμούν, χωρίς περιορισμούς.
• Περιορισμοί εξακολουθούν να υφίστανται όμως στην επιλογή της στολής των πατινέρ, η οποία σύμφωνα με τους κανονισμούς «θα πρέπει να είναι σεμνή, αξιοπρεπής και κατάλληλη για αθλητικό ανταγωνισμό – όχι φανταχτερή ή θεατρική στο σχεδιασμό της». Παρά όμως τις απαγορεύσεις, στους αγώνες γίνεται πραγματική… πασαρέλα υψηλής ραπτικής από πασίγνωστους οίκους μόδας (Βέρα Γουάνγκ, Κριστιάν Ντιόρ, Αλεξάντερ Μακ Κουίν κ.α.), με τις αξίες των στολών να ανέρχονται σε πολλές χιλιάδες δολάρια!