Τους κλείδωναν και τους άφηναν νηστικούς όταν έχαναν σε έναν αγώνα την ίδια στιγμή που η φρίκη του πολέμου άφηνε τα σημάδια στην ψυχή τους. Αναζήτησαν άσυλο στη Βραζιλία και σήμερα δύο Κονγκολέζοι τζουντόκα προπονούνται για να εκπροσωπήσουν όλους τους πρόσφυγες στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Ρίο.
του Στέφανου Σουλιώτη
[email protected]
Όταν ο Ποπόλε Μισένγκα και η Γιολάντα Μαμπίκα εγκατέλειπαν το Κονγκό πριν από τρία χρόνια, δε φαντάστηκαν πως το καλοκαίρι του 2016 θα μπορούσαν να γίνουν οι πρώτοι πρόσφυγες τζουντόκα που θα έπαιρναν μέρος σε Ολυμπιακούς Αγώνες. Η πατρίδα των δύο αθλητών μαστίζεται από πολεμικές συγκρούσεις. Ο Μισένγκα και η Μαμπίκα βρέθηκαν στο Ρίο το 2013 για το παγκόσμιο πρωτάθλημα τζούντο και ζήτησαν άσυλο. Το ρίσκο ήταν τεράστιο. Εκείνη την εποχή δε γνώριζαν ούτε την πόλη, ούτε τη γλώσσα ούτε τους νόμους περί ασύλου. Το μόνο που γνώριζαν ήταν πως δεν άντεχαν άλλο να κλειδώνονται από τους προπονητές τους και να μην τους τρώνε φαγητό για δύο ημέρες όταν έχαναν σε μία αναμέτρηση. Αλλά το σημαντικότερο ήταν πως ήθελαν να φύγουν από τις φρικαλεότητες του πολέμου όπου ο θάνατος ήταν καθημερινή συνήθεια από τα παιδικά τους χρόνια. Οι δυο τους κατάγονται από το Μπουκάβου, στα ανατολικά του Κονγκό. Είναι η πόλη που μετράει τις περισσότερες απώλειες ανθρώπων στην σύγχρονη ιστορία της Αφρικής. Ο πόλεμος της περιόδου 1998-2003 και όσα ακολούθησαν άφησαν περισσότερους από πέντε εκατομμύρια νεκρούς και εκατομμύρια ανθρώπους χωρίς σπίτι. «Αναρωτιόμουν μερικές φορές πώς να ζήσω όταν πεθαίνουν τόσοι πολλοί άνθρωποι», θυμάται σήμερα ο Μισένγκα. Αν και πλέον τυπικά έχει ανακηρυχθεί ειρήνη στο Κονγκό, οι βιαιότητες συνεχίζονται ιδιαίτερα όσο πλησιάζουν οι εθνικές εκλογές του 2017. «Ακόμα και στην Κινσάσα ο στρατός έρχεται μόνο για να σκοτώσει. Έχω δει τόσο πολύ πόλεμο, τόσο πολύ θάνατο… Δε θέλω να συμμετέχω σε αυτό. Θέλω να ασχολούμαι με το τζούντο». Οι δύο αθλητές συμφωνούν πως το τζούντο τους βοήθησε να ξεχάσουν τη φρίκη του πολέμου και τη θλίψη που νιώθουν όταν σκέφτονται πως άφησαν πίσω αγαπημένα πρόσωπα. «Το τζούντο είναι η ζωή μου. Με βοήθησε να ξεφύγω από τις βιαιότητες και να πάω σε ένα άλλο μονοπάτι», λέει η Μαμπίκα η οποία προσπαθεί να τα βγάλει πέρα χωρίς οικογένεια, εργασία και χρήματα. «Δε μπορώ όμως να κλαίω κάθε μέρα. Έκλαψα πολύ όταν ήμουν στην πατρίδα μου». Είκοσι εκατομμύρια πρόσφυγες σε όλο τον κόσμο μοιράζονται παρόμοιες ιστορίες. Άνθρωποι που εγκατέλειψαν τις εστίες τους γιατί τα όνειρά τους στοιχειώνονταν από κλάματα, πυροβολισμούς και θάνατο. Δεκάδες από αυτούς είναι αθλητές. Οι πιο ταλαντούχοι θα έχουν την ευκαιρία να κάνουν μια νέα αρχή τόσο στη ζωή τους όσο και στην ιστορία των Ολυμπιακών Αγώνων. Στη γενική συνέλευση του ΟΗΕ τον περασμένο Οκτώβριο ο Τόμας Μπαχ ανακοίνωσε πως πρόσφυγες θα προσκληθούν για να πάρουν μέρος στο Ρίο. Ο πρόεδρος της ΔΟΕ παρότρυνε όλα τα κράτη-μέλη να αναζητήσουν αθλητές-πρόσφυγες που θα μπορούσαν να εκπληρώσουν τα Ολυμπιακά κριτήρια. «Αυτό θα είναι σύμβολο ελπίδας για όλους τους πρόσφυγες παγκοσμίως και θα κάνει τον κόσμο να έχει περισσότερη συναίσθηση του μεγέθους της κρίσης», δήλωσε τότε ο Μπαχ.
Η διαφορετική κουλτούρα
Από του 8.500 πρόσφυγες στη Βραζιλία, ο Μισένγκα και η Μαμπίκα είναι οι μονοι δύο που έχουν την πιθανότητα να αγωνιστούν στο Ρίο, σύμφωνα με την φιλανθρωπική οργάνωση Καρίτας. Οι δύο τζουντόκα έχουν πάρει πολύ ζεστά το θέμα. Μετά από δύο χρόνια απραξίας, προπονούνται τώρα τρεις φορές την εβδομάδα με μέλη της εθνικής Βραζιλίας στην Ζακαρεπάγκουα αν και το ταξίδι διαρκεί περισσότερες από δύο ώρες. Μεταξύ των προκλήσεων που πρέπει να ανταπεξέλθουν είναι η προσαρμογή τους σε μία εντελώς διαφορετική αθλητική κουλτούρα. Ο βετεράνος αθλητής και σήμερα προπονητής Γκεράλντο Μπερνάντες δηλώνει πως αρχικά υπήρχαν παρεξηγήσεις γιατί δεν είχαν μάθει τη διαφορά μεταξύ της προπόνησης και του αγώνα. Στο Κονγκό τους κλείδωναν σε ένα δωμάτιο κάθε φορά που έχαναν και αυτό τους έκανε επιθετικούς. «Στην αρχή αυτό δημιούργησε σύγκρουση μεταξύ των δύο αθλητών και των δικών μας τζουντόκα. Όσο περνάει ο καιρός όμως γίνονται όλοι πιο κοινωνικοί. Οι δικοί μας βλέπουν πως και αυτοί είναι άνθρωποι που αξίζουν την προσοχή και τη στήριξή μας ανεξάρτητα από το χρώμα, τη θρησκεία και την εθνικότητα. Είμαστε εδώ για να βοηθήσουμε και να γίνουμε όλοι αδέλφια». Η βραζιλιάνικη ομοσπονδία τζούντο προσφέρει στους δύο πρόσφυγες τις στολές τους, τα οδοιπορικά, καλάθια με φαγητό και φάρμακα. «Η προηγούμενη αντιμετώπισή τους ήταν υπάνθρωπη. Εδώ όλοι τους στηρίζουμε», λέει ο Μπερνάντες. «Μπορεί να μην στηρίζονται όσο το αξίζουν αλλά τουλάχιστον τους αγκαλιάζουμε με στοργή και κάνουμε ο,τι μπορούμε για να σιγουρευτούμε πως θα συμμετάσχουν στους Ολυμπιακούς». Ο Μισένγκα και η Μαμπίκα έχουν βιώσει την προκατάληψη οπουδήποτε. Δυσκολεύονται να βρουν εργασία ακόμα στη συνοικία Πίνα ντε Μπρας, όπου κατοικεί μεγάλος αριθμός μεταναστών από την Αφρική. Όσον αφορά τη στέγαση, ο Μισένγκα έχει δικό του σπίτι αλλά η Μαμπίκα βασίζεται μόνο στη φιλοξενία των φίλων. Συχνά νιώθει μόνη και δυστυχισμένη: «Είναι δύσκολο. Μου λείπει η οικογένειά μου, η μητέρα μου, ο αδελφός μου. Δεν έχω κανένα νέο από εκείνους. Κανείς δε μου αναφέρει κάτι. Είναι τόσο λυπηρό», λέει η αθλήτρια. Και οι δυο τους είναι αποφασισμένοι να εξασφαλίσουν θέση στους Αγώνες με την ελπίδα να τους αλλάξει τη ζωή. «Δε μπορώ να αγωνιστώ για τη χώρα μου. Θα αγωνιστώ για τους Ολυμπιακούς. Θα αγωνιστώ για όλους τους πρόσφυγες σε όλο τον κόσμο», δηλώνει η Μαμπίκα και συνεχίζει αναφερόμενη στον κρυφό της πόθο: «Αν με δει η οικογένειά μου στην τηλεόραση θα μπορέσω να τους δώσω τον αριθμό του τηλεφώνου μου. Θέλω μία μέρα να μιλήσω με τον πατέρα και τα αδέλφια μου. Αν πάρω μέρος στους Αγώνες, πιστεύω πως θα αλλάξει η ζωή μου». Ο Μισένγκα απολαμβάνει ήδη της στήριξη της βραζιλιάνικης ολυμπιακής επιτροπής και θέτει ακόμα υψηλότερους στόχους: «Θα κατακτήσω μετάλλιο για όλους τους πρόσφυγες», δηλώνει.
