Ο Έλιουντ Κιπτσόγκε δεν είναι απλά ο καλύτερος μαραθωνοδρόμος που έχει υπάρξει ποτέ και ένας από τους -μετρημένους στα δάχτυλα- θρύλους του αθλητισμού. Με τις δηλώσεις του, τη στάση του και την φυσική του ηρεμία έχει εξελιχθεί σε ένα σύγχρονο φιλόσοφο και σε ηγέτη που δείχνει το δρόμο.
Ο 35χρονος Κενυάτης ξεκίνησε να ασχολείται με το μαραθώνιο μετά από μία μακρά πορεία στα στάδια που ξεκίνησε με το χρυσό μετάλλιο των 5000μ στο παγκόσμιο πρωτάθλημα του Παρισιού το 2003 και ολοκληρώθηκε το 2011. Στο μεσοδιάστημα κατέκτησε ένα ακόμα αργυρό μετάλλιο σε παγκόσμιο πρωτάθλημα (στα 5000μ το 2007), ένα χάλκινο και ένα αργυρό Ολυμπιακό μετάλλιο στα 5000μ σε Αθήνα και Πεκίνο αντίστοιχα. Ανήκε από τότε στους κορυφαίους του κόσμου, αλλά ποτέ δεν είχε χαρακτηριστεί ως ο κορυφαίος δρομέας όλων, όπως λεγόταν τότε για τον Κενενίσα Μπεκέλε που ήταν ο απόλυτος κυρίαρχος στα 5000μ και 10000μ. Η στροφή στον μαραθώνιο μετά από την αποτυχία της ένταξης στην Ολυμπιακή ομάδα για το Λονδίνο το 2012 ήταν το πιο έξυπνο βήμα της καριέρας του αφού, όπως αποδείχθηκε αργότερα, βρήκε το φυσικό του χώρο. Ακολούθησαν 12 μαραθώνιοι μέχρι σήμερα, 10 σερί νίκες από το 2014, ένα παγκόσμιο ρεκόρ το 2018 στο Βερολίνο με 2:01:39 και δύο διαφορετικές προσπάθειες κατάρριψης του φράγματος των 2 ωρών σε ειδικές διαδρομές, η 2η από τις οποίες ήταν επιτυχημένη.
Το 1:39:40 που σημείωσε πέρυσι στο πάρκο Πράτερ της Βιέννης άλλαξε την κλίμακα της φήμης του. Μαζί με το επιτυχημένο μότο του, το «Κανένας άνθρωπος δεν έχει όρια», το όνομα του Κιπτσόγκε αντήχησε σίγουρα σε όλη την Κένυα αλλά και σε όλη την υφήλιο. Το συγκεκριμένο κατόρθωμα ξεπέρασε τα στενά όρια του αθλήματος του στίβου αλλά και τα όρια ολόκληρου του αθλητισμού. Προσωπικότητες όπως ο Μπάρακ Ομπάμα και φορείς όπως ο ΠΟΥ και η ΔΟΕ θέλησαν να τον προσεγγίσουν, είτε για να του δώσουν συγχαρητήρια είτε για να αξιοποιήσουν τη μεγάλη πλέον φήμη του για τη μεταφορά σημαντικών μηνυμάτων και οδηγιών, όπως έγινε και στην περίοδο της πανδημίας. Η κατάρριψη του φράγματος των 2 ωρών πήρε μία φιλοσοφική διάσταση, η οποία ταιριάζει άρρηκτα και με το προφίλ του σπάνιου αυτού αθλητή. Η νοηματοδότηση που έδωσε στην επιτυχία του μετά την ολοκλήρωση της προσπάθειάς του είναι ενδεικτική: «Ο λόγος για τον οποίο έγινε το INEOS 1:59 δεν είναι η επίδοση. Είναι για να πεις στον αγρότη ότι δεν έχει όρια, στην δασκάλα ότι μπορεί να δώσει καλά αποτελέσματα στο σχολείο και στον μηχανικό ότι μπορεί να προχωρήσει σε ένα νέο πρότζεκτ».
Η φυλή των Ταλάι – ιστορικό και πολιτισμικό υπόβαθρο
Ο Κιπτσόγκε άλλαξε την ιδέα που είχαμε για τα ανθρώπινα όρια και «βλέπει» τα μηνύματα πίσω από τα προφανή της κάθε αποστολής που έχει να φέρει εις πέρας. Ποιο είναι το στοιχείο όμως που του έχει δώσει την ιδιότητα του φιλοσόφου, πέρα από αυτή του τρομακτικά ταλαντούχου αθλητή που πρωταγωνιστεί εδώ και 17 συναπτά χρόνια στο παγκόσμιο στερέωμα του στίβου; Ένα μέρος της απάντησης βρίσκεται κατά πολλούς στην κληρονομιά που έχει ως μέλος της φυλετικής ομάδας των Ταλάι, μίας υποομάδας της ευρύτερης φυλής των Νάντι, τα μέλη της οποίας έχουν μείνει γνωστά στην κενυατική συνείδηση για τη σοφία τους, το ρόλο τους στην ιστορία της χώρας και, σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση, για τις υπερφυσικές τους ικανότητες.
«Οι Ταλάι ήταν η πατριά που γέννησε τους ηγέτες μας. Ήταν οι προφήτες, οι άνθρωποι που μπορούσαν να δουν το μέλλον» έχει πει ο κυβερνήτης της επαρχίας των Νάντι, Στίβεν Σανγκ. Ο Κιπτσόγκε γεννήθηκε και μεγάλωσε σε αυτή την περιοχή όπου θεωρούν σπίτι τους πάνω από 1 εκατομμύριο μέλη της συγκεκριμένης φυλής. Σχεδόν όλοι οι κορυφαίοι αθλητές της Κένυας ανήκουν άλλωστε στην εθνοτική ομάδα των Καλεντζίν, ένας όρος-ομπρέλα που περιλαμβάνει 9 διαφορετικές φυλές που συσχετίζονται μεταξύ τους και ζουν σε υψόμετρο στην πεδιάδα Ριφτ, μία από τις οποίες είναι και οι Νάντι. Οι Ταλάι με τη σειρά τους είναι ένα παρακλάδι των Νάντι των οποίων οι ρίζες πάνε πίσω σε έναν ορκοϊγιότ που έζησε στα μέσα του 19ου αιώνα, έναν θρησκευτικό/στρατιωτικό ηγέτη και τελετάρχη που θυμίζει το ρόλο του σαμάνου σε άλλες θρησκείες. Ο Τόμας Μαριτίμ, ένας ηλικιωμένος Ταλάι που ήταν μάλιστα δάσκαλος του Κιπτσόγκε στο σχολείο έχει δηλώσει ότι όλοι οι άνδρες της πατριάς θεωρείται ότι έχουν πνευματικές ικανότητες, όμως λίγοι είναι πραγματικοί προφήτες. «Δεν είναι κάτι που μαθαίνεις. Είναι ένα δώρο από το Θεό, δεν μπορείς να το αποφύγεις», τόνισε.
Η ύπαρξη της φυλής είναι βαθιά συνδεδεμένη όμως και με την ιστορία. Μέχρι και σήμερα οι Ταλάι θεωρούνται περιθωριοποιημένη ομάδα λόγω της συμβολής τους στον αντιαποικιοκρατικό αγώνα της Κένυας απέναντι στους Βρετανούς. Σύμφωνα με τις λαϊκές ρήσεις ένας ορκοϊγιότ ονόματι Κιμνιόλε προφήτευσε την κατάκτηση των εδαφών τους από λευκούς άνδρες που είχαν μαζί τους «ερπετά που έβγαζαν καπνό και φωτιά». Λίγο καιρό μετά οι αποικιοκράτες Βρετανοί ήρθαν από τις ακτές κατασκευάζοντας παράλληλα και μία σιδηροδρομική γραμμή. Το 1905, μετά από χρόνια μικροσυγκρούσεων, οι Βρετανοί επέλασαν στα εδάφη τους, και σκότωσαν πάνω από 1000 άτομα, συμπεριλαμβανομένου του διαδόχου του Κιμνιόλε, Καϊταλέλ αράπ Σαμοέι, ο οποίος σήμερα θεωρείται εθνικός ήρωας σε όλη τη χώρα. Το 1919, φοβούμενοι την ισχύ και το επαναστατικό πνεύμα των Ταλάι, εξόρισαν 130 οικογένειες της πατριάς σε ένα απομονωμένο σημείο μεταξύ δύο ποταμών, μία ελώδη περιοχή γεμάτη κουνούπια. Η Καψισίγουα, ο τόπος γέννησης του Έλιουντ Κιπτσόγκε, δημιουργήθηκε εκεί ως καμπ των εξόριστων οικογενειών.
Όταν ρωτήθηκε από τους δημοσιογράφους για τη φήμη των υπερφυσικών ικανοτήτων των Ταλάι, ένα θέμα-ταμπού στη σύγχρονη Κένυα, δήλωσε γελώντας ότι αποτελεί κοινό μυστικό της κουλτούρας του. Χρέωσε όμως στην κληρονομιά που έχει την αναγνώριση της αξίας της θυσίας. Πήρε δηλαδή το βαθύτερο νόημα πίσω από τις θυσίες των Ταλάι απέναντι στο βρετανικό ζυγό και τοο μετέτρεψε σε τρόπο σκέψης και ζωής: «Από τη μικρή ηλικία ακόμα μας συμβούλευαν να δουλεύουμε σκληρά και να δρούμε χωρίς φόβο», είπε.
Οι βασικές επιρροές
Ο Κιπτσόγκε όμως δεν είναι ο πρώτος επιφανής αθλητής που έχει αυτή την κληρονομιά. Ο προπονητής και μέντοράς του, Πάτρικ Σανγκ, αργυρός στο στιπλ στους Ολυμπιακούς της Βαρκελώνης το 1992, ανήκει επίσης στους Ταλάι και προέρχεται από την ίδια περιοχή. Ο Σανγκ ήταν ο πρώτος που έχτισε όνομα από το χωριό των 3000 κατοίκων, οι οποίοι ασχολούνται κατά κύριο λόγο με τις καλλιέργειες τσαγιού και καλαμποκιού και με μικρές κτηνοτροφικές μονάδες. Ο 8χρονος Κιπτσόγκε μαζευόταν με φίλους μπροστά από την ασπρόμαυρη τηλεόραση του χωριού για να δει τον Σανγκ να αγωνίζεται. Από το 2002 και μετά εκείνος αποφάσισε να ασχοληθεί με την προπονητική και ο Κιπτσόγκε που τότε δούλευε ως ο γαλατάς του χωριού με το ποδήλατό του του απευθύνθηκε για συμβουλές στο τρέξιμο. Από τότε μέχρι και σήμερα ο Σανγκ είναι ο «αρχιτέκτονας» και ο Κιπτσόγκε ο υλοποιητής του πλάνου του: βασανιστικές πρωινές προπονήσεις, long runs κατά μήκος της πεδιάδας, και 6/7 ημέρες προπόνηση σε σπαρτιατικό καμπ μακριά από την οικογένειά του. Ο Σανγκ είδε σε αυτόν πολλά περισσότερα από ένα φυσικό ταλέντο όπως έχει αναφέρει πολλάκις σε συνεντέυξεις του, είδε ένα χρυσό συνδυασμό πειθαρχίας, αυτοπεποίθησης και ψυχικού σθένους. Όπως χαρακτηριστικά έχει δηλώσει, ο Κιπτσόγκε «μπορεί να φτάσει σε ένα υψηλότερο επίπεδο συγκέντρωσης», κατά τη διάρκεια της προπόνησης, αλλά και σε σημία-κλειδιά στον αγώνα, ενώ ισχυρίζεται ότι το καλύτερό του στοιχείο είναι το δυνατό μυαλό του. Παράλληλα δεν έχει παραστρατήσει με όλες τις αποσπάσεις που μπορεί να φέρουν τα χρήματα και η φήμη, όπως έχει συμβεί με άλλες περιπτώσεις μεγάλων αθλητών της Κένυας. Ο Κιπτσόγκε έχει απαρνηθεί τη νυχτερινή ζωή και προτιμά μία ήρεμη ζωή στο καμπ, με τις καθημερινές δουλειές και με ανάγνωση στον ελεύθερο χρόνο του. Η καθοδήγηση του Σανγκ είναι κατά τον ίδιο ένα από τα βασικά στοιχεία που τον έχουν διαμορφώσει. Το πρόσωπο της μητέρας του που μεγάλωσε μόνη της εκείνον και τα αδέρφια του αλλά και η χριστιανική του πίστη είναι δύο ακόμα από τις σημαντικές επιρροές στη ζωή του. Η μητέρα του μάλιστα εργάστηκε για πολλά χρόνια ως δασκάλα και ήταν αυτή που δίδαξε και τον προπονητή του, Πάτρικ Σανγκ.
Αύριο ο Έλιουντ Κιπτσόγκε θα επιδιώξει να πάρει την 3η συναπτή νίκη στο μαραθώνιο του Λονδίνου και θα επιχειρήσει λογικά και την κατάρριψη του παγκόσμιου ρεκόρ. Καλώς εχόντων των πραγμάτων αγώνας του θα προστεθεί στη μεγάλη πλέον λίστα με τα κατορθώματα που γεμίζουν περηφάνια την πατριά των Ταλάι, τη φυλή των Νάντι, την εθνοτική ομάδα των Καλεντζίν αλλά και στο σύνολο τις 44 διαφορετικές φυλές της Κένυας. Το ίδιο είχε γίνει άλλωστε και με την κούρσα της Βιέννης, την οποία παρακολούθησαν κατά ομάδες οι Κενυάτες σε μεγάλες οθόνες. Μόνο όταν παρακολούθησε ο ίδιος τα βίντεο με τους φανς του μετά τον αγώνα κατάλαβε το μέγεθος αυτού που είχε καταφέρει και δήλωσε με το λακωνικό, μεστό λόγο του: «Όταν είδα τα μεγάλα πλήθη να με παρακολουθούν με κυρίευσαν τα συναισθήματα. Μπορώ να πω ότι ένιωσα ένας χαρούμενος άνθρωπος».
πηγή: New York Times
