Τα τελευταία 10 χρόνια, για ότι κακό έχει συμβεί στην ελληνική οικονομία, υπάρχει δικαιολογία. Φταίνε οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 2004. Αυτήν την πεποίθηση έρχεται να ανατρέψει το αποτέλεσμα της μελέτης του ΙΟΒΕ.
του Σταύρου Γεωργακόπουλου
[email protected]
Περιμέναμε για μήνες τη μελέτη από το Ίδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ) για το αποτύπωμα των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 στην ελληνική οικονομία. Η μελέτη φέρει την υπογραφή του Νίκου Βέττα που ως γενικός διευθυντής του ΙΟΒΕ είχε τον συντονισμό της ερευνητικής ομάδας, την οποία αποτέλεσαν οι Ν. Ζόνζηλος, Η. Ντεμιάν, Ε. Παπαδάκης, Ν. Παρατσιώκας και Σ. Ντάντσεφ. Την οικονομική στήριξη για την εκπόνηση της μελέτης, βέβαια, παρείχε στην ερευνητική ομάδα η Γιάννα Αγγελοπούλου. Διευκρίνισαν, πάντως, οι ερευνητές ότι οι κρίσεις τους αντανακλούν τη δική τους γνώμη χωρίς να δεσμεύουν τον ΙΟΒΕ.
Τα συμπεράσματα της μελέτης στηρίχθηκαν στις απαντήσεις σε τρία βασικά ερωτήματα. Μέσα από τις διαπιστώσεις, η επιστημονική ομάδα προχώρησε στην εκτίμησή της για τις μακροοικονομικές επιδράσεις των Ολυμπιακών Αγώνων στην ελληνική οικονομία.
Ερώτημα 1ο Ποια θα ήταν η διαδρομή της ελληνικής οικονομίας στην περίοδο 2000-2013 και η εξέλιξη όλων των βασικών μακροοικονομικών μεγεθών, αν δεν είχαν διεξαχθεί οι Αγώνες και βέβαια όλα τα έργα προετοιμασίας και υποστήριξης;
Απάντηση «Οι Αγώνες ενίσχυσαν αισθητά την οικονομική δραστηριότητα και δημιούργησαν νέες θέσεις εργασίας σε όλη την περίοδο ανάλυσης 2000-2013. Η αθροιστική επίδραση των παραγόντων ζήτησης και προσφοράς στη δραστηριότητα ήταν άμεση και σταδιακά ενισχυόμενη την περίοδο 2000-2004. Αν οι Αγώνες δεν είχαν γίνει, το επίπεδο του ΑΕΠ το 2004 θα ήταν κατά 2,5% χαμηλότερο από την τιμή που πράγματι κατέγραψε το 2004 με τη διεξαγωγή των Αγώνων. Επιπλέον, θα είχαν απολεσθεί περίπου 44 χιλ. θέσεις εργασίας. Μετά το πέρας των Αγώνων η επίδραση των παραγόντων ζήτησης υποχωρεί, ωστόσο η πολυπλοκότητα και πολυμορφία του έργου καθώς και το υψηλό επίπεδο τεχνικών προδιαγραφών των κατασκευών συνέτειναν, ώστε οι παράγοντες προσφοράς να ενισχυθούν μέσω ανόδου της παραγωγικότητας και να αφήσουν το αποτύπωμά τους στην οικονομία μεσοπρόθεσμα. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι εκτιμήσεις αυτές αφορούν το σύνολο της εθνικής οικονομίας. Λαμβάνοντας υπόψη ότι περίπου το 50% του ελληνικού ΑΕΠ παράγεται στην περιοχή της Αττικής, η επίδραση στην ευρύτερη περιοχή της Αττικής τουλάχιστον για το ΑΕΠ θα πρέπει να είναι αισθητά μεγαλύτερη».
Ερώτημα 2ο Ποια ήταν η επίδραση των δημοσίων δαπανών που συνδέονται με τους Αγώνες στην εξέλιξη του δημοσίου ελλείμματος και του δημοσίου χρέους; Ήταν οι Αγώνες μια από τις αιτίες του ελληνικού δημοσιονομικού εκτροχιασμού;
Απάντηση «Οι σχετικές προσομοιώσεις διενεργήθηκαν με το πολυεθνικό υπόδειγμα γενικής ισορροπίας GIMF. Το βασικό συμπέρασμα που προέκυψε από την ανάλυση των ολυμπιακών δημοσίων δαπανών και τις σχετικές προσομοιώσεις που ακολούθησαν είναι ότι η διεξαγωγή των Αγώνων στην Αθήνα το 2004 δεν επιβάρυναν ουσιαστικά τη δημοσιονομική θέση της χώρας. Το δημόσιο χρέος δεν εκτροχιάστηκε εξαιτίας των Αγώνων, συμπέρασμα που επιβεβαιώνεται και από άλλες πρόσφατες μελέτες (Μουρμούρης, 2014). Η επιβάρυνση από τις δημόσιες δαπάνες για τα Ολυμπιακά έργα ήταν οριακή. Αν μάλιστα τα επόμενα χρόνια γινόταν μια αντιστροφή της πολιτικής, με πιο περιοριστική κατεύθυνση, τότε το πρόσθετο χρέος θα είχε εξαλειφθεί και η ελληνική οικονομία θα μπορούσε να επωφεληθεί των μεσοπρόθεσμων θετικών επιδράσεων των παραγόντων προσφοράς».
Ερώτημα 3ο Ποιο ήταν το κόστος ευκαιρίας των Αγώνων με την έννοια του κόστους, σε όρους χαμένου ΑΕΠ, που προέρχεται από τη μη αξιοποίηση ενός σημαντικού αριθμού αθλητικών εγκαταστάσεων μετά το πέρας των Αγώνων;
Απάντηση «Καταρτίζονται δυο εναλλακτικά σενάρια που ενσωματώνουν την υπόθεση ότι το τμήμα των επενδυτικών δαπανών που κατευθύνθηκε σε εγκαταστάσεις που μετά το πέρας των Αγώνων εγκαταλείφθηκαν και απαξιώθηκαν, δεν επέδρασε στην οικονομία ως επενδυτική δαπάνη, αλλά ο ρόλος τους στην οικονομία ήταν ισοδύναμος με αυτόν των καταναλωτικών δαπανών. Η αθροιστική επίδραση των δυο σεναρίων (κατανάλωσης και επένδυσης) στη δραστηριότητα συγκρίθηκε ακολούθως με ένα σενάριο στο οποίο το σύνολο των επενδυτικών δαπανών βρήκε πλήρη αξιοποίηση και συνέβαλλε στην αύξηση του δημοσίου κεφαλαίου και της παραγωγικότητας. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι τουλάχιστον μετά το 2004 όπου οι επιδράσεις των παραγόντων ζήτησης εξασθενούν και σταδιακά μηδενίζονται, η εγκατάλειψη των εγκαταστάσεων απομείωσε το ΑΕΠ περίπου κατά 0,20% από αυτό που θα ήταν αν οι εγκαταστάσεις δεν είχαν εγκαταλειφθεί. Αυτό είναι και το κόστος της εγκατάλειψης και των ανενεργών υποδομών σε όρους ΑΕΠ».
Υπήρξε αδυναμία από την πλευρά των κυβερνήσεων
Στα γενικά συμπεράσματα, η ερευνητική ομάδα εστίασε στην αδυναμία των κυβερνήσεων και των κρατικών φορέων να αξιοποιήσουν όσα έργα έγιναν με αφορμή τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004. Έγιναν, μάλιστα, και συγκρίσεις με τις επενδύσεις των άλλων χωρών που είχαν πάρει την τελευταία 20ετία το χρίσμα από τη ΔΟΕ.
«Ο οποιοσδήποτε μάλιστα θετικός απολογισμός, επισκιάζεται από την αντίληψη ότι τα δημοσιονομικά προβλήματα των τελευταίων ετών συνδέονται και με τη δαπάνη για την προετοιμασία και τη διεξαγωγή των Αγώνων και από το γεγονός ότι αρκετές από τις Ολυμπιακές εγκαταστάσεις δεν έχουν αξιοποιηθεί επαρκώς, γεγονός που θεωρείται ένδειξη ότι ευκαιρίες που αναμφισβήτητα δημιουργήθηκαν με τη διοργάνωση των Αγώνων, έμειναν ανεκμετάλλευτες», υπογράμμισε στον πρόλογό του ο Νίκος Βέττας και κατέληξε με την επισήμανση ότι «η νηφάλια κατανόηση της εμπειρίας της χώρας με τη διεξαγωγή των Αγώνων μπορεί να αποτελέσει πηγή άντλησης μαθημάτων για το πώς η χώρα μπορεί να πετύχει σημαντικούς εθνικούς στόχους, αλλά και πώς να αποφύγει την αγνόηση σημαντικών ευκαιριών που παρουσιάζονται μπροστά της».
Η μελέτη εστιάζει στο θέμα των δαπανών και αναφέρει ότι «το ακαθάριστο κόστος επηρεάζεται από το βαθμό ετοιμότητας της διοργανώτριας πόλης σε υποδομές, από το βαθμό συμμετοχής του ιδιωτικού τομέα στις επενδύσεις, καθώς και από την επιλογή των αρμόδιων αρχών μεταξύ μονίμων και προσωρινών εγκαταστάσεων, μια επιλογή που πηγάζει από τις προθέσεις τους για την μονιμότερη αναβάθμιση των υποδομών της διοργανώτριας πόλης». Οι Ισπανοί ακολούθησαν εντελώς διαφορετικό μοντέλο για τη Βαρκελόνη σε σύγκριση με τη φιλοσοφία που υιοθέτησαν οι Αμερικανοί στην Ατλάντα. Εντελώς διαφορετική πολιτική εφάρμοσαν οι Αυστραλοί στο Σίδνεϊ και οι Κινέζοι στο Πεκίνο.
«Έτσι, μια διοργάνωση μπορεί να έχει χαμηλή επιβάρυνση στα δημόσια οικονομικά και χαμηλό οικονομικό όφελος (π.χ. Ατλάντα), υψηλότερη επιβάρυνση και υψηλότερο όφελος (Βαρκελόνη), αλλά και υψηλή επιβάρυνση με αβέβαιο όφελος (Πεκίνο)», υποστήριξαν οι ερευνητές και ενέταξαν την Αθήνα στην κατηγορία της.
Στην πορεία της μελέτης τους, ο Νίκος Βέττας και οι συνεργάτες του στην ερευνητική ομάδα δικαίωσαν απόλυτα το Sportsfeed για την τακτική των πολιτικών που με την ευκαιρία των Ολυμπιακών Αγώνων πήγαν και βάπτισαν «Ολυμπιακό έργο» κάθε ρουσφέτι που ήθελαν να κάνουν σε όλες τις γωνιές της χώρας.
«Ο ακριβής προσδιορισμός του κόστους και του αντίστοιχου οφέλους της διοργάνωσης για την οικονομία επηρεάζεται από το γεγονός ότι ο ορισμός ενός έργου ως «Ολυμπιακό» επιδέχεται και εναλλακτικές ερμηνείες. Πάντως, με βάση τα στοιχεία από το Πρόγραμμα Δημόσιων Επενδύσεων και το Τακτικό Προϋπολογισμό για τις δαπάνες που έχουν καταχωρηθεί ως ‘Ολυμπιακές’, η χρηματοδότηση από τον Κρατικό Προϋπολογισμό υπολογίζεται συνολικά σε 6,5 δισ. ευρώ για όλη την περίοδο στην οποία καταγράφηκαν οι δαπάνες (2000-2010). Έτσι, η ακαθάριστη επιβάρυνση του Κρατικού Προϋπολογισμού αντιστοιχεί σε μόλις το 1% των κρατικών δαπανών της αντίστοιχης περιόδου και σε λιγότερο από 2% του ακαθάριστου χρέους της Γενικής Κυβέρνησης στο τέλος του 2013. Από την πλευρά του δημοσιονομικού οφέλους, εκτιμάται ότι περίπου 2,9 δισ. ευρώ επέστρεψαν στα ταμεία του κράτους υπό τη μορφή φορολογικών εισπράξεων και εργοδοτικών εισφορών κατά την περίοδο προετοιμασίας και διεξαγωγής των Αγώνων», αναφέρουν επίσης στα συμπεράσματά τους οι ερευνητές του ΙΟΒΕ.
Στη συνέχεια γίνεται αναφορά στα οικονομικά μεγέθη της οργανωτικής επιτροπής. Μέσα από την παράθεση στοιχείων προκύπτει θετικό πρόσημο.
«Χωρίς να υπολογίζονται οι δαπάνες της επιτροπής για έργα που εκτελέστηκαν κατ΄ εντολή και για λογαριασμό του δημοσίου, η Οργανωτική Επιτροπή Ολυμπιακών Αγώνων ‘Αθήνα 2004΄ εμφάνισε διαχειριστικό πλεόνασμα ύψους 131 εκατ. ευρώ. Ωστόσο ακόμα και όταν συνυπολογιστούν οι παραπάνω δαπάνες, το τελικό πλεόνασμα της Οργανωτικής Επιτροπής εξακολουθεί να είναι θετικό, φτάνοντας στα 7 εκατ. ευρώ», αναφέρει η μελέτη.
Στον επίλογο, οι ερευνητές στάθηκαν στην ευρύτερη επίδραση των Ολυμπιακών Αγώνων στην οικονομία. Αποδίδουν στο σημαντικότερο αθλητικό ραντεβού του πλανήτη την αύξηση των δαπανών από τους τουρίστες, αλλά και τη σημαντική τόνωση των εξαγωγών με προϊόντα που διαφημίστηκαν και κατά τη διάρκεια των αγώνων.
«Αν οι Αγώνες δεν είχαν γίνει, το 2004 το επίπεδο του ΑΕΠ θα ήταν κατά 2,5% χαμηλότερο, ενώ η απασχόληση θα ήταν μειωμένη κατά περίπου 44 χιλ. θέσεις εργασίας. Μετά το 2004, η επίδραση των παραγόντων ζήτησης υποχώρησε σταδιακά, ωστόσο οι παράγοντες προσφοράς (άνοδος της παραγωγικότητας) επέκτειναν τις θετικές επιδράσεις στην οικονομία μεσοπρόθεσμα», κατέληξαν οι ερευνητές.
Η μελέτη του ΙΟΒΕ, πάντως, προκάλεσε ήδη τα πρώτα αρνητικά σχόλια για τη Γιάννα Αγγελοπούλου. Μόνο που όποιος αφήσει στην άκρη τις προσωπικές σκοπιμότητες ή τις πολιτικές προτιμήσεις, θα καταλήξει στο πασιφανές, στο αυτονόητο: Οι Ολυμπιακοί Αγώνες ωφέλησαν πολλαπλά τη χώρα και τον Έλληνα πολίτη παρά τα όργια σπατάλης από τους πολιτικούς που κυβέρνησαν κατά την περίοδο προετοιμασίας, αλλά και τις μέρες της διοργάνωσης…
