Με αφορμή την διεξαγωγή του 1ου Ευρωπαϊκού πρωταθλήματος Π-Κ το 2016 (14-17/7 Τιφλίδα Γεωργίας) συμπληρώνεται το «κάδρο» των διεθνών αγώνων για την κατηγορία Π-Κ, που ξεκίνησαν στο τέλος του 20ου αιώνα. Μέχρι τότε οι αθλητές- αθλήτριες αυτών των αγωνιστικών κατηγοριών ΔΕΝ είχαν στο αγωνιστικό τους πρόγραμμα διεθνείς θεσμικούς αγώνες, με όρια συμμετοχής….
του Πλούταρχου Σαρασλανίδη
Αναπληρωτής καθηγητής προπονητικής κλασικού αθλητισμού
ΤΕΦΑΑ – ΑΠΘ
Βλέποντας την αγωνιστική ανάπτυξη των άλλων αθλημάτων, στις μικρές αγωνιστικές κατηγορίες, η παγκόσμια ομοσπονδία κλασικού αθλητισμού (IAAF), οδηγήθηκε στην απόφαση να οργανώσει παγκόσμιο πρωτάθλημα (Π.Π.) για την αγωνιστική κατηγορία Π-Κ. Έτσι το 1999 διεξήχθη το 1ο Π.Π. Π-Κ στο Μπίντγκοζ της Πολωνίας και έκτοτε κάθε δύο χρόνια συνεχίστηκε ο θεσμός, με τελευταία «στάση» στο Κάλι της Κολομβίας.
Ακολούθησε η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή (ΔΟΕ) με την διεξαγωγή των Ολυμπιακών αγώνων για νέους (Youth) 16-17 χρόνων, με 1η διοργάνωση το 2010 στην Σιγκαπούρη και 2η το 2014 στην Νανζίν της Κίνας.
Tώρα ακολουθεί την «πεπατημένη» και η ευρωπαϊκή ομοσπονδία κλασικού αθλητισμού…
Σε επίπεδο συνάντησης – συναδέλφωσης και επικοινωνίας των νέων αθλητών οι διεθνείς αυτοί αγώνες είναι πολύ αποτελεσματικοί. Επιπλέον αρκετοί από τους Ολυμπιονίκες – παγκόσμιους πρωταθλητές έχουν ξεκινήσει την καριέρα τους με αυτούς τους αγώνες, είτε κατέκτησαν μετάλλιο είτε είχαν απλή συμμετοχή…
Οι προβληματισμοί αρχίζουν όταν μελετηθούν τα δεδομένα των προηγούμενων πρωταθλημάτων, από το 1999, στο παγκόσμιο Π-Κ.
Λαμβάνοντας υπόψη τους αθλητές –τριες που κατέκτησαν μετάλλιο στις πρώτες πέντε διοργανώσεις (1999-2007) διαπιστώνουμε ότι:
Α. ο μέσος όρος ηλικίας για την επίτευξη της μέγιστης επίδοσης τους, από όλα τα αγωνίσματα, ήταν 20,9 ετών… Όπως είναι γνωστό, εδώ και πολλά χρόνια, ο μ.ο. για την μεγιστοποίηση της απόδοσης είναι από 24-27 ετών ανάλογα με το αγώνισμα.
Β. το 82,9% αυτών των αθλητών, από όλα τα αγωνίσματα, κατέκτησε μετάλλιο ΜΟΝΟ στις μικρές αγωνιστικές κατηγορίες (Π-Κ και αρκετοί Ε-Ν)… Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι το 55% από αυτούς τους αθλητές πέτυχαν τα ατομικά τους ρεκόρ σε ηλικία από 17,6 – 18,9 ετών (!) και οι περισσότεροι από αυτούς χάθηκαν αθλητικά τα επόμενα χρόνια… Αντίθετα το 45% από τους αθλητές που διακρίθηκαν στις κατηγορίες Π-Κ ή/και Ε-Ν συνέχισαν αθλητισμό επί πολλά χρόνια, αλλά δεν μπόρεσαν να πετύχουν διακρίσεις (συμμετοχή σε τελικό) στην κατηγορία Α-Γ.
Γ. κανένας αθλητής δεν πέτυχε διάκριση στην κατηγορία Α-Γ από τα αγωνίσματα: 800μ. Π και δίσκος Π, ενώ μόνο ένας αθλητής διακρίθηκε, στην μεγάλη αγωνιστική κατηγορία, από τα αγωνίσματα: 400μ., 110μ. εμπ., 400μ. εμπ., μήκος, σφαίρα Π και 1500μ Κ.
Η εισαγωγή των διεθνών πρωταθλημάτων για τους νέους αθλητές, στο στίβο, δεν έγινε αποδεκτή ομόφωνα. Σε στρογγυλή τράπεζα, που διοργάνωσε η ΙΑΑF μέσω του περιοδικού NSA (2000), με θέμα το 1ο παγκόσμιο πρωτάθλημα Π – Κ, είχε επισημανθεί: «ότι ο βασικός κίνδυνος στην οργάνωση είναι ότι κάποιοι προπονητές θα αρχίζουν να ειδικεύουν τους νέους αθλητές σε ένα μόνο αγώνισμα και η προπόνηση τους επικεντρώνεται μόνο στη βελτίωση των επιδόσεων, προκειμένου να πετύχουν καλά αποτελέσματα στο πρωτάθλημα Π-Κ. Αυτό θα οδηγήσει σε πολλά προβλήματα που θα εμποδίσουν την ανάπτυξη αυτών των αθλητών στο μέλλον».
Το 2008 στο ίδιο περιοδικό της IAAF ο Φέλιξ Σουσλόφ πρώην αρχιπροπονητής της ομάδας εφήβων-νεανίδων της ΕΣΣΔ και καθηγητής παιδαγωγικών επιστημών (NSA 3/2008) γράφει: «Η ιστορία των υψηλά ειδικευμένων αθλητών αποδεικνύει ότι, σε γενικές γραμμές, το παιδί που αρχίζει νωρίτερα την προπόνηση σε κάποιο άθλημα η καριέρα του θα είναι μικρότερη. Επιπλέον, το παιδί που ξεκινά νωρίτερα εξειδικευμένη προπόνηση, θα έχει μικρότερο στάδιο υψηλών επιδόσεων και το επίπεδο των αποτελεσμάτων του θα είναι χαμηλότερο από το δυναμικό που καθορίζεται από το γονότυπο του»
Το θέμα της πρόωρης υψηλής επίδοσης – απόδοσης είναι ένα από τα σύγχρονα προβλήματα του παγκόσμιου αθλητισμού. Για αυτό και ο Αμερικανικός ιατρικός σύνδεσμος δημοσίευσε μια κοινή θέση-δήλωση (Overuse injuries and burnout in youth sports: a position statement from the American Medical Society for Sports Medicine, Br J Sports Med 2014) που δίνει το στίγμα του προβλήματος σε παγκόσμιο επίπεδο: «Υπάρχει ανησυχία ότι η πρώιμη εξειδίκευση στον αθλητισμό μπορεί να αυξήσει τα ποσοστά τραυματισμού υπέρχρησης (overuse) και αθλητικής εξουθένωσης (burnout)»
Επιπλέον η ίδια η ΙΑΑF, στο εγχειρίδιο Κids’ athletics (κεφάλαιο: The Athlete’s Career, Second Edition 2006) κάνει τις παρακάτω διαπιστώσεις για την πρόωρη ειδίκευση:
Ανεπάρκεια όσον αφορά τις βασικές αρχές των κινητικών δεξιοτήτων.
Πρόκληση τραυματισμών, εξαιτίας της φθοράς από πάρα πολύ μεγάλο αριθμό εξειδικευμένων επαναλήψεων σε ένα αναπτυσσόμενο σώμα.
Πρόωρη σωματική και ψυχική εξάντληση («κάψιμο»).
Πρόωρη αποχώρηση από το άθλημα.
ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΕΙΝΑΙ ΠΟΛΥΠΑΡΑΓΟΝΤΙΚΟ με δεδομένο ότι δεν είναι «καμένοι» όλοι οι νέοι αθλητές που εγκαταλείπουν τον αθλητισμό.
Πολλοί από τους νέους που διακόπτουν τον πρωταθλητισμό το πράττουν:
Α. ως αποτέλεσμα των χρονικών περιορισμών που έχουν (σπουδές, δουλειά).
Β. το ενδιαφέρον τους σε άλλες δραστηριότητες (μουσική κ.α.).
Γ. λόγω κακών σχέσεων και έλλειψης υποστήριξης με το στενό αθλητικό περιβάλλον τους (προπονητής, σύλλογος, ομοσπονδία).
Προπονητικός-αγωνιστικός σχεδιασμός για μικρές αγωνιστικές κατηγορίες
Με βάση τα προαναφερθέντα η πολύπλευρη γύμναση στα παιδιά των μικρών αγωνιστικών κατηγοριών αποτελεί βασική προπονητική προϋπόθεση. Η αγωνιστική δραστηριότητα υλοποιείται με τη συμμετοχή των παιδιών σε αγώνες συνθέτων παιγνιδιών – αγωνισμάτων. Και ενώ η ΙΑΑF και κατά επέκταση ο ΣΕΓΑΣ προτείνουν το πρόγραμμα kids athletics και ΠΟΛΥΑΘΛΑ για παιδιά 6-9 και 10-13 χρόνων οι προκηρύξεις των αγώνων των σωματείων, εκτός από το kids athletics, ορίζουν συμμετοχή των παιδιών σε ατομικά αγωνίσματα κατά 90% … Αυτό, σύμφωνα με την ΙΑΑF, οδηγεί συχνά σε πρώιμη εξειδίκευση η οποία ξεκάθαρα αντιβαίνει στις ανάγκες των παιδιών για αρμονική ανάπτυξη. Ακόμα επιφέρει πρώιμο «ελιτισμό» ο οποίος είναι επιβλαβής για τα παιδιά.
Φιλοσοφία της προπονητης στο αναπτυξιακό επίπεδο
Μετά την επιλογή του αγωνίσματος (14-15 χρόνων) η προπόνηση του νεαρού αθλητή ΔΕΝ είναι μικρογραφία της εξειδικευμένης προπόνησης της φάσης του πρωταθλητισμού. Στις αναπτυξιακές ηλικίες ο κύριος στόχος είναι η δημιουργία των απαραίτητων βάσεων για την επίτευξη μελλοντικών υψηλών επιδόσεων – στην ηλικία της αθλητικής ωρίμανσης.
Η κύριες διαφορές στη στρατηγική της προπόνησης του ατομικού αγωνίσματος του νεαρού αθλητή από την αντίστοιχη προπόνηση του αθλητή της φάσης αθλητικής ωρίμανσης είναι:
1. έμφαση στη τεχνική του αγωνίσματος και της τεχνικής των ασκήσεων που βελτιώνουν τις φυσικές ικανότητες, με μέτρια-υπομέγιστη ένταση.
2. έμφαση στις φυσικές ικανότητες που μπορούν βιολογικά να αναπτυχθούν νωρίτερα (π.χ. βασική αντοχή, γενική ενδυνάμωση, γενική ταχυδύναμη, ταχύτητα με υπομέγιστη ένταση).
