Με αφορμή τις μεμονωμένες μεγάλες επιδόσεις που γίνονται από μικρούς ηλικιακά αθλητές (14-17 χρόνων) σε διάφορα μέρη του κόσμου επανέρχεται το θέμα της προπονητικής στρατηγικής που πρέπει να ακολουθήσουμε στον αναπτυξιακό αθλητισμό.
του Πλούταρχου Σαρασλανίδη
αναπληρωτή καθηγητή
προπονητικής κλασικού αθλητισμού
Για την υλοποίηση του διαχρονικού στόχου της ομοσπονδίας «να μη χαθεί κανένας αθλητής» και με βάση την προπονητική αρχή του μακροχρόνιου προγραμματισμού προπόνησης όλοι οι σωματειακοί τεχνικοί του αναπτυξιακού αθλητισμού πρέπει να εκφράζουν ενιαία αντίληψη για την προπόνηση στις αναπτυξιακές ηλικίες. Η στρατηγική του «αργού δρόμου» σημαίνει εφαρμογή επί 6-8 χρόνια προπόνησης βάσεων (γενικών και ειδικών) πριν από την εφαρμογή της προπόνησης πρωταθλητισμού. Η ανάγκη εφαρμογής της στρατηγικής του «αργού δρόμου» στηρίζεται:
α. στα βιολογικά στάδια ανάπτυξης του ανθρώπου
β. στις προπονητικές αρχές της πολύπλευρης προπόνησης (=προπόνηση βάσεων), της προοδευτικής αύξησης της επιβάρυνσης και της προοδευτικής εξειδίκευσης.
Το προπονητικό ερώτημα που τίθεται είναι η σημασία της εξειδίκευσης στη σύγχρονη προπονητική και από πότε είναι σωστό να αρχίζει η εξειδίκευση;
Αρχικά η προπονητική αρχή της εξειδίκευσης ορίζει ότι η προπονητική διαδικασία για τη βελτίωση της φυσικής κατάστασης, του συντονισμού και της τεχνικής, πρέπει να έχει άμεση σχέση με την αγωνιστική δραστηριότητα.
Μόνο με εξειδικευμένες επιβαρύνσεις επιτυγχάνεται μια θετική μεταφορά των προσαρμογών της προπονητικής διαδικασίας στην αγωνιστική δραστηριότητα. Η ανάγκη για εξειδίκευση των προπονητικών μέσων τεκμηριώνεται από τις περιορισμένες δυνατότητες προσαρμογής του ανθρώπινου οργανισμού. Οι δυνατότητες προσαρμογής του οργανισμού αυξάνονται με τη μείωση του αριθμού των προπονητικών δεικτών στους οποίους θα προσαρμοσθεί.
Παρά τα παραπάνω δεδομένα οι προπονησιολόγοι προειδοποιούν για τον κίνδυνο της άμεσης εφαρμογής εξειδικευμένης προπόνησης όταν ο οργανισμός, δεν είναι ακόμα έτοιμος από λειτουργικής πλευράς (αναπτυξιακή φάση) να δεχθεί την εφαρμογή της εξειδίκευσης – γιατί η εξειδίκευση οδηγεί σε μια ακραία αύξηση της προπονητικής έντασης. Αυτό σημαίνει ότι όσοι προπονητές εφαρμόζουν την πρόωρη εξειδίκευση και την πρόωρη υψηλή επιβάρυνση στους μικρούς αθλητές σε σύνθετες αγωνιστικές ασκήσεις, πριν ο ασκούμενος να είναι ανεπτυγμένος πλήρως (βιολογικά, μυοσκελετικά) οδηγούν τους νεαρούς αθλητές σε γρήγορες αγωνιστικές προσαρμογές με εκβιασμό της φυσιολογικής ανάπτυξης. Όμως οι μακροπρόθεσμες συνέπειες είναι οι σοβαροί και μακροχρόνιοι τραυματισμοί στο μυοσκελετικό σύστημα, ως αποτέλεσμα της απότομης αύξησης της εξειδίκευσης και της επιβάρυνσης. Στις αναπτυξιακές ηλικίες ο βασικός στόχος είναι αρχικά η αθλητική μύηση και στη συνέχεια η δημιουργία των απαραίτητων βάσεων για την επίτευξη μελλοντικών υψηλών επιδόσεων – στην ηλικία της αθλητικής ωρίμανσης. Αντίθετα στον πρωταθλητισμό στόχος είναι η μεγιστοποίηση της επίδοσης, γεγονός που προϋποθέτει διαφορετικό προπονητικό σχεδιασμό (καθημερινά πολλές ώρες προπόνησης, εφαρμογή απόλυτα εξειδικευμένης προπόνησης και συστηματική επιστημονική στήριξη).
Επιπλέον πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι η προσαρμοστική ικανότητα του ανθρώπινου οργανισμού σε ανώτερο επίπεδο (αρχή υπερσυμψηφισμού) δεν είναι απεριόριστη. Σε αθλητές με επαναλαμβανόμενες προσαρμογές, σε ένα υψηλότερο επίπεδο απόδοσης, μειώνεται διαρκώς η δυνατότητα βελτίωσης σε ανώτερο επιπέδο. Γιαυτό μετά από 6-8 χρόνια προπόνηση στη φάση του πρωταθλητισμού οι αθλητές φθάνουν στις μέγιστες επιδόσεις τους και στη συνέχεια της καρριέρας τους πετυχαίνουν χειρότερες επιδόσεις…
Και όπως ανέφερε το μέλος του Δ.Σ. του ΣΕΓΑΣ ο κ. Μαμουζέλος σε τοποθέτηση του σε συναφές άρθρο μου στο site stivosnews (1/7/13): «Είναι δύσκολο και σύνθετο πρόβλημα το πως μια χώρα ή ομοσπονδία μπορεί να κρατήσει ικανό έμψυχο δυναμικό, πώς να το υποστηρίξει να εξελιχθεί και να μείνει σε υψηλό επίπεδο απόδοσης και προσφοράς στο άθλημα… Είναι μεγάλη ευθύνη και ικανότητα του προπονητή να δουλέψει αθλητικά ένα παιδί στο βαθμό που θα το κάνει να αποδώσει χωρίς να ‘καεί’ αθλητικά αλλά (συχνά) και ψυχολογικά! Είναι μεγάλο προσόν να μην υποκύψει στις… σειρήνες και να θελήσει να περιμένει τη βιολογική και ψυχοπνευματική ωριμότητα του αθλητή για να τού ζητήσει το μάξιμουμ. Εδώ μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο και ο σχεδιασμός της oμοσπονδίας: Τί, πόσο και πώς αξιολογεί, ποιές απαιτήσεις – στόχους βάζει για τις μικρές κατηγορίες, ποιές ασφαλιστικές δικλείδες έχει για να αποτρέπει παρεκτροπές κ.α.
Ασφαλώς δεν μπορούμε να κλείσουμε τα μάτια σε εκπληκτικές (σχεδόν απίστευτες) επιδόσεις μικρών αθλητών/τριών στα 15 ή στα 17, όπως και εφήβων/νεανίδων ακόμη και σε αγώνες των μεγάλων… Ναι, υπάρχουν και τα εξαιρετικά ταλέντα, οι χαρισματικοί της φύσης κ.α., μα αυτοί δεν πρέπει να είναι το δικό μας μέτρο! Άλλωστε, αν μελετήσουμε προσεκτικά την εξέλιξη και κυρίως τη διάρκεια πολλών από τους ‘θριαμβευτές’ παγκόσμιων ή ευρωπαϊκών (και άλλων αντίστοιχων) πρωταθλημάτων Ε/Ν, μπορεί να διαπιστώσουμε ότι κάηκαν αθλητικά νωρίτερα από άλλους που είχαν λιγότερες ή μικρότερες διακρίσεις!».
Συνεχίζοντας ο κ. Μαμουζέλος ανέφερε «Νομίζω ότι πλέον στόχος πρέπει να είναι να μεγαλώσουμε τη λίμνη, να τη βαθύνουμε και να ψαρέψουμε ταλέντα… Σ΄αυτά να φτιάξουμε την σωματική και ψυχική υποδομή να δουλέψουν σταδιακά με στόχο τη βέλτιστη απόδοση κι αυτή να την αναζητούμε μετά τα 19-20, αφού το επίπεδο του ελληνικού αθλητισμού δεν πρέπει να κρίνεται από το πόσα μετάλλια θα πάρουμε σε Ολυμπιακούς, παγκόσμιο ή ευρωπαϊκό πρωτάθλημα, αλλά από τη συνολική εικόνα, το βάθος και τη διάρκεια ενός αξιοπρόσεκτου συνόλου. Ειλικρινά αν ήταν να πάρουμε 2-3 μετάλλια εγώ θα προτιμούσα να δούμε 6-7 αθλητές σε τελικούς και 15-20 να έχουν τα όρια και να δώσουν το παρών… Εκεί πρέπει να είναι ο προσανατολισμός μας… Γι΄ αυτό (πέραν ίσως από την όποια αναθεώρηση κριτηρίων για τις διοργανώσεις στις μικρές κατηγορίες) πιστεύω ότι σωστά δεν πρέπει να στέλνονται παίδες ή κορασίδες σε διοργανώσεις εφήβων/νεανίδων (ειδικά σε πολύ σύντομο διάστημα), έστω κι αν μπορούν να διακριθούν ή να ξεζουμίσουμε έναν έφηβο να μάς δώσει επιτυχία σε μια διοργάνωση ανδρών! Ο πραγματικά καλός αθλητής/τρια που δουλεύει σωστά και συστηματικά (εκτός μεγάλης κακοτυχίας…) έχει το χρόνο και τις ευκαιρίες του να κερδίσει τις διακρίσεις που του αναλογούν!».
