Έχοντας στο μυαλό μου πολλά παραδείγματα αθλητών, σε διεθνές και ελληνικό επίπεδο, που προπονήθηκαν για την επιτυχία στην παρατεταμένη ταχύτητα (400μ.) από μικρή ηλικία, έχω διαπιστώσει ότι δεν κατάφεραν να μεγιστοποιήσουν τις επιδόσεις τους στις μεγάλες αγωνιστικές κατηγορίες.
του Πλούταρχου Σαρασλανίδη
τ. Αναπληρωτής καθηγητής
Προπονητικής κλασικού αθλητισμού
Σχεδόν όλοι οι νεαροί αθλητές που πετυχαίνουν υψηλές επιδόσεις πολύ μικροί, ως αποτέλεσμα εξειδικευμένης προπόνησης για ανάπτυξη του αναερόβιου γαλακτικού μηχανισμού παραγωγής έργου, που αποτελεί την βασική απαίτηση του αγωνίσματος, έχουν οδηγηθεί σε λάθος δρόμο για προπονητικούς και παιδαγωγικούς – ψυχολογικούς λόγους… Διερευνώντας τα αρχεία των καλυτέρων αθλητών του κόσμου, με βάση την παγκόσμια λίστα της ΙΑΑΦ όλων των εποχών, στους Παίδες και ειδικά για τα 400μ. (32 αθλητές), διαπιστώνουμε ότι μόνο 4 αθλητές από αυτούς πέτυχαν να διακριθούν σε αγώνες παγκοσμίου επιπέδου της κατηγορίας ανδρών. Οι δύο σε διαφορετικό αγώνισμα (100μ.)….
Παρακάτω θα προσπαθήσω να εξηγήσω αυτό το φαινόμενο βιολογικά και προπονητικά.
Ξεκινώντας από το γενετικό προφίλ των νεαρών αθλητών, είναι γνωστό ότι η γενετική δυνατότητα ενός αθλητή (ο γενότυπος) είναι ο συνδυασμός χιλιάδων γονιδίων μέσα στο σώμα που διαμορφώνουν το γενετικό συστατικό του και δείχνουν την βιολογική του ικανότητα. Επιπλέον η προπόνηση, ως περιβαλλοντολογική επίδραση, αλληλεπιδρά με το γενότυπο κάθε αθλητή και έτσι δημιουργείται το τελικό αποτέλεσμα, δηλαδή η μέγιστη επίδοση του.
Από την βιολογία-φυσιολογία και ειδικότερα την ανάπτυξη του ανθρώπινου οργανισμού γνωρίζουμε ότι υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ παιδιών – ενηλίκων στον αναερόβιο μηχανισμό παραγωγής ενέργειας, που ενεργοποιείται σε μέγιστο βαθμό στα 400μ. Το γλυκολυτικό σύστημα ενζύμων (δηλαδή τα αναερόβια ένζυμα) και η συγκέντρωση γλυκογόνου βρίσκεται σε χαμηλότερα επίπεδα στα παιδιά. Ακόμη τα παιδιά παρουσιάζουν χαμηλές τιμές ορμονών (τεστοστερόνη – κατεχολαμίνες) που παίζουν ρόλο στο αναερόβιο σύστημα. Επιπλέον γνωρίζουμε ότι η βιολογική σύνθεση του είδους των μυϊκών ινών (βραδείας – ταχείας συστολής) οριστικοποιείται με το τέλος της αναπτυξιακής διαδικασίας. Το «ταλέντο» για αναερόβια αγωνίσματα θα πάρει «προίκα» από τη φύση, από τα 12 έως 18 χρόνια του, υψηλό ποσοστό μυϊκών ινών ταχείας συστολής, γεγονός που σημαίνει μεγάλο ποσοστό γλυκολυτικών (αναερόβιων) ενζύμων. Με άλλα λόγια η μέγιστη αναερόβια ικανότητα αυξάνεται βιολογικά μέχρι το τέλος της ανάπτυξης.
Προφανώς τα παιδιά όταν δέχονται προπονητικά ερεθίσματα με υψηλή ένταση (90-100%) και διάρκεια πάνω από 15΄΄- 20΄΄ έως 60΄΄ ενεργοποιούν τον αναερόβιο μηχανισμό, σε μικρότερο ποσοστό από τους ενήλικες, με βάση την βιολογική ανάπτυξη όπως αναφέρθηκε παραπάνω. Όμως αυτή η μορφή προπόνησης ΔΕΝ είναι η κατάλληλη για τα νέα παιδιά, γιατί είναι πρόωρα εξειδικευμένη και δεν λαμβάνει υπόψη τον μακροχρόνιο προγραμματισμό προπόνησης. Επιπλέον τα παιδιά δεν πρέπει να «στρεσσάρονται», γεγονός που είναι αντίθετο με την ευχάριστη αθλητική απασχόληση στις ευαίσθητες ηλικίες. Γιαυτό απαιτείται η σωστή παιδαγωγική – προπονητική αγωγή ώστε να φτάνουν στο μέγιστο δυναμικό της απόδοσής τους κατά την ευνοϊκότερη περίοδο της ηλικίας τους (22-28 ετών). Όμως είναι γεγονός ότι οι νέοι αθλητές εισέρχονται στον αγωνιστικό αθλητισμό νωρίτερα και εξειδικεύονται νωρίτερα… Δυστυχώς πολλοί προπονητές δεν εφαρμόζουν τις προπονητικές αρχές της σταδιακής εξειδίκευσης και την ανάπτυξη των προαπαιτουμένων ικανοτήτων, πριν από τις ειδικές ικανότητες κάθε αγωνίσματος. Ακόμη η μη εφαρμογή του σωστού μακροχρόνιου σχεδιασμού προπόνησης, οδηγεί, στα επόμενα χρόνια, σε σοβαρούς και επαναλαμβανόμενους τραυματισμούς..
Οι κύριες διαφορές στη στρατηγική της προπόνησης του νεαρού αθλητή (12-15 χρόνων) από την αντίστοιχη προπόνηση του αθλητή της φάσης αθλητικής ωρίμανσης είναι:
α. έμφαση στη τεχνική του αγωνίσματος και της τεχνικής των ασκήσεων που βελτιώνουν τις φυσικές ικανότητες, με μέτρια – υπομέγιστη ένταση
β. έμφαση στις φυσικές ικανότητες που μπορούν βιολογικά να αναπτυχθούν νωρίτερα (π.χ. βασική αντοχή, γενική ενδυνάμωση, γενική ταχυδύναμη, ταχύτητα με υπομέγιστη ένταση)
Τέλος, πέρα από τα 400μ., δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η προσαρμοστική ικανότητα του ανθρώπου είναι μεγάλη αλλά όχι απεριόριστη. Σε αθλητές με επαναλαμβανόμενες προσαρμογές σε ένα υψηλότερο επίπεδο απόδοσης (υπερσυμψηφισμού – υπεραπόδοσης) μειώνεται διαρκώς η δυνατότητα αύξησης αυτού του επιπέδου. Άρα όσο νωρίτερα αρχίσει την εξειδικευμένη προπόνηση τόσο νωρίτερα (=πρόωρα) θα φθάσει στο μέγιστο επιπέδο απόδσης και στη συνέχεια δεν θα βελτιώνεται…
Οι παραπάνω θεωρητικές προσεγγίσεις έχουν επαληθευθεί στη πράξη, σε πολλές περιπτώσεις αθλητών, σε παγκόσμιο επίπεδο, από αθλητές που πέτυχαν υψηλές επιδόσεις σε μικρή ηλικία και στη συνέχεια δεν είχαν την αναμενόμενη εξέλιξη. Ειδικά για την χώρα μας, επειδή πληθυσμιακά είμαστε μικρή χώρα, θα πρέπει όλοι οι προπονητές να εφαρμόζουμε την προπονητική αρχή του μακροχρόνιου προπονητικού σχεδιασμού, που οδηγεί σε σταθερή εξέλιξη και μεγιστοποίηση της απόδοσης στην κατάλληλη ηλικία. Μην ξεχνάμε ότι σχεδόν όλοι οι αθλητές μας που διακρίθηκαν σε παγκόσμιο επίπεδο Α-Γ, πέτυχαν τις διακρίσεις τους σε ηλικίες από 25-28 ετών.
