Βασίλισσα της καμπύλης

Πριν από δέκα χρόνια είχε την ταμπέλα του αρχιτέκτονα που δεν μπορούσε να χτίσει τίποτα. Σήμερα, τα κτίριά της είναι κυριολεκτικά παντού: από το Ολυμπιακό Κέντρο Υγρού Στίβου στο Λονδίνο, μέχρι το Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης στο Σινσινάτι των Η.Π.Α., και από το αναπτυσσόμενο Μπακού ως το αχανές Πεκίνο. Η «αρχιτέκτονας των αγώνων του μέλλοντος» είναι εδώ. Το όνομά της: Ζάχα Χαντίντ και υπογράφει το Ολυμπιακό Στάδιο του Τόκιο για τους Αγώνες του 2020 και το “Αραβικό πανί” του Κατάρ για το μουντιάλ του 2022.

του Νίκου Κούδα
[email protected]

Την έχουν χαρακτηρίσει «ιδιοφυΐα», «ντίβα της αρχιτεκτονικής», «πρωτοπόρο, πολύ μπροστά από την εποχή της», μέχρι και «τυραννική μέγαιρα», λόγω του εκρηκτικού, αραβικού της ταμπεραμέντου. Οι πολυπληθείς λάτρεις του έργου της είναι εξίσου εκδηλωτικοί με τους φανατικότερους επικριτές της, καθώς όπως κάθε αυθεντικά μεγάλη προσωπικότητα, διχάζει την κοινή γνώμη. Σε κάθε περίπτωση, η ιρακινής καταγωγής Βρετανίδα υπήκοος Ζάχα Χαντίντ, η μοναδική γυναίκα που έχει τιμηθεί με το διεθνές βραβείο Πρίτσκερ (γνωστό ως «Νόμπελ της αρχιτεκτονικής») το 2004, αποτελεί σήμερα το πλέον περιζήτητο όνομα στον χώρο της αρχιτεκτονικής και των κατασκευών σε ολόκληρη την υφήλιο. Ακόμα και ο οίκος μόδας Chanel συνεργάστηκε μαζί της, σε ένα project με τον δύστροπο σχεδιαστή Καρλ Λάγκερφελντ, ο οποίος αποθέωσε το ταλέντο της Ιρακινής.

“Το λουλούδι που ανθίζει”
Η Ζάχα, που το όνομά της σημαίνει στα αραβικά «λουλούδι που ανθίζει» είναι αλήθεια πως άργησε να ανθίσει στον παραδοσιακά ανδροκρατούμενο χώρο της αρχιτεκτονικής. Από μικρή όμως φαινόταν ότι πρόκειται για κάτι ξεχωριστό. Γεννημένη στις 31 Οκτωβρίου 1950 στην πρωτεύουσα του Ιράκ, Βαγδάτη, η Χαντίντ έλαβε το πρώτο της πτυχίο στα μαθηματικά από το αμερικανικό πανεπιστήμιο της Βηρυτού στον Λίβανο, προτού ακολουθήσει τη μεγάλη της αγάπη, φοιτώντας στην περίφημη ‘’ΑΑ’’, τη σχολή της Αρχιτεκτονικής Ένωσης Λονδίνου. Εκεί, είχε για δάσκαλό της έναν σπουδαίο Έλληνα, τον Ηλία Ζέγγελη, ο οποίος είναι ακόμη ο αγαπημένος της καθηγητής. Μαζί του έκανε τα πρώτα της επαγγελματικά βήματα στο Γραφείο για τη Μητροπολιτική Αρχιτεκτονική (OMA – Office for Metropolitan Architecture). Εκεί έγινε συνέταιρος το 1977, για να ανοίξει τελικά το δικό της αρχιτεκτονικό γραφείο στο Λονδίνο, τρία χρόνια αργότερα. Η άποψη του Ζέγγελη για τη φοιτήτρια Χαντίντ είναι πολύτιμη και εξόχως αποκαλυπτική: «Ήταν πάντα ένας ατίθασος άνθρωπος, έπρεπε να προσαρμόζεσαι στις δικές της επιθυμίες. Από πολύ νωρίς πάντως είχαμε αντιληφθεί ότι είχαμε να κάνουμε με μεγάλο ταλέντο, κυρίως για τη ζωγραφική της».

Επηρεασμένη από το Ιράκ
Όπως δηλώνει η ίδια, έχει επηρεαστεί έντονα από τις μνήμες της παιδικής της ηλικίας, στα χωριά κοντά στους βάλτους του Νότιου Ιράκ, και την άγρια ομορφιά ενός τοπίου «όπου άμμος, νερό, κτίρια και άνθρωποι έμοιαζαν να ρέουν ενωμένα όλα μαζί». Η αγάπη της για τη φύση είναι εμφανής σε πολλά από τα έργα της, καθώς το στιλ των κτιρίων της ενσωματώνει αρμονικά το περιβάλλον μέσα στο οποίο βρίσκονται αυτά. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι η ίδια η Χαντίντ είναι οπαδός του κινήματος του ντεκονστρουκτιβισμού (αποικοδομητισμός), μίας σχολής αρχιτεκτονικής κατεξοχήν αφαιρετικής στη σύλληψη και στην εκτέλεσή της, η οποία επιχειρεί να δει την αρχιτεκτονική σε τεμαχίδια και κομμάτια, αποσυναρμολογημένα μεταξύ τους. Είναι δε εντυπωσιακό ότι αυτό ακριβώς το στοιχείο χρησιμοποιείται και στην εξαιρετικά διαδραστική ιστοσελίδα του γραφείου της Χαντίντ (http://www.zaha-hadid.com), αφού ο επισκέπτης μπορεί να μετακινεί τα πάνελ με τα περιεχόμενα, σε όποια κατεύθυνση θέλει! Πάντως, ένα από τα πιο ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του κατασκευαστικού ύφους της 63χρονης, το οποίο συναντάται σε πολλά από τα έργα της, είναι οι σαγηνευτικές καμπύλες και αψίδες που παραπέμπουν νοερά στο γυναικείο σώμα, χαρίζοντάς της τον τίτλο η «βασίλισσα της καμπύλης».

Τόκιο 2020 και Κατάρ 2022
Τελευταία της κατορθώματα είναι η ανάληψη του έργου της κατασκευής του νέου Ολυμπιακού Σταδίου του Τόκιο χωρητικότητας 80.000 θέσεων, ενόψει των Ολυμπιακών Αγώνων του 2020, καθώς και της κατασκευής ενός φουτουριστικού γηπέδου ποδοσφαίρου 45.120 θέσεων στην πόλη Αλ Γουάκρα του Κατάρ, για το Μουντιάλ του 2022. Όπως μάλιστα αναφέρεται στην ιστοσελίδα του, το γραφείο της Χαντίντ απασχολείται αυτή τη στιγμή σε συνολικά 950 πρότζεκτ, σε 44 διαφορετικές χώρες, διαθέτοντας προσωπικό 400 συνεργατών! Φυσικά τα προβλήματα κατά καιρούς δε λείπουν, όπως π.χ. το πρόσφατο (11/10) συμπόσιο με τίτλο «Επανεξετάζοντας το Νέο Εθνικό Ολυμπιακό Στάδιο», που διοργάνωσαν στο Τόκιο Ιάπωνες αρχιτέκτονες, επιδιώκοντας τη συρρίκνωση του σταδίου (και όχι την απομάκρυνση της Χαντίντ), θεωρώντας ότι η μεγάλη κλίμακά του έρχεται σε σύγκρουση με τον περιβάλλοντα χώρο.
Παρ’ όλες τις δυσκολίες όμως, φαίνεται ότι η Χαντίντ -σε πείσμα των καιρών και των… ανδρών πολέμιών της- θα απασχολεί για πολλά χρόνια ακόμη τον χώρο των κατασκευών. Άλλωστε, σύμφωνα με τα δικά της λόγια:
«Πιστεύω πραγματικά στην έννοια του μέλλοντος. Υπάρχουν 360 μοίρες διαθέσιμες. Γιατί πρέπει να κολλάμε μόνο σε μία;».