Αγγλία ή Βραζιλία; Ποια είναι η πραγματική πατρίδα του ποδοσφαίρου; Από τη μία οι Βρετανοί θεωρούν κατοχυρωμένη την πατρότητα του βασιλιά των σπορ (‘‘Football’s coming home’’ τραγουδούσαν στο EURO 1996), από την άλλη όμως οι «καριόκας» με τα πέντε κερδισμένα Μουντιάλ θεωρούν πως στην πράξη το «όμορφο παιχνίδι» είναι ουσιαστικά δικό τους. Όμως το αστείο της υπόθεσης είναι ότι εκείνοι που έμαθαν πρώτοι το τόπι στους Βραζιλιάνους ήταν δύο… Σκωτσέζοι!
του Νίκου Κούδα
[email protected]
Το όνομα Τόμας Ντόνοχιου μάλλον δε λέει και πολλά στους λάτρεις του βραζιλιάνικου ποδοσφαίρου. Κι όμως, αυτός ο άγνωστος μυστακοφόρος θεωρείται από αρκετούς ντόπιους ως ο πατέρας του αθλήματος και εκείνος που πίσω στο μακρινό 1894 το εισήγαγε ουσιαστικά στη χώρα του καφέ. Και πιο συγκεκριμένα στην εργατική γειτονιά Μπανγκού, δυτικά του Ρίο ντε Τζανέιρο. Έτσι τον ερχόμενο μήνα, οι κάτοικοι του Μπανγκού θα κάνουν τα αποκαλυπτήρια ενός μπρούντζινου αγάλματος ύψους 4,5 μέτρων, στο εμπορικό κέντρο της περιοχής, προς τιμήν του πρωτοπόρου Σκωτσέζου.
Γεννημένος το 1863 (έτος ίδρυσης της αγγλικής ποδοσφαιρικής ομοσπονδίας) στο Μπάσμπι, μία μικρή υφαντουργική πόλη λίγα χιλιόμετρα έξω από τη Γλασκώβη, ο Ντόνοχιου μετανάστευσε σε ηλικία 31 ετών στο Ρίο ντε Τζανέιρο προκειμένου να εργαστεί ως βαφέας υφασμάτων στην, υπό ραγδαία βιομηχανοποίηση, χώρα της Λατινικής Αμερικής. Αν και ενσωματώθηκε γρήγορα στη νέα του πατρίδα με τη βοήθεια των συμπατριωτών του, οι πληκτικές Κυριακές στη γειτονιά με μουσική και ποδηλατάδες δεν περνούσαν με τίποτα για τον ποδοσφαιρόφιλο Γλασκωβέζο. Έτσι, πήρε τη μεγάλη απόφαση να στείλει γράμμα στη γυναίκα του, ζητώντας της να μετακομίσει άμεσα στο Ρίο μαζί με τα παιδιά τους, φέρνοντας μαζί της τα ποδοσφαιρικά του παπούτσια και μία μπάλα! Ο κύβος μόλις είχε ριφθεί…
Όπως μάλιστα ήρθε πρόσφατα στο φως, από ιστορικά δημογραφικά στοιχεία μίας απογραφής πληθυσμού εκείνης της περιόδου, ο Ντόνοχιου ήταν εκείνος που διοργάνωσε τον πρώτο ποδοσφαιρικό αγώνα στη χώρα. Ο μήνας ήταν Σεπτέμβρης του 1894 και το σκηνικό ένα ταπεινό γηπεδάκι δίπλα στο εργοστάσιο υφαντουργίας όπου δούλευε. Αντίπαλες τέθηκαν δύο ομάδες των 6 ατόμων, αποτελούμενες από Βρετανούς εργάτες.
Δυστυχώς, όμως, για τον Ντόνοχιου, η επίσημη εκδοχή που επικρατεί στη Βραζιλία είναι ότι ο «πατέρας» του σπορ είναι ένας άλλος συμπατριώτης του, ο Τσαρλς Μίλερ, που γεννήθηκε στο Σάο Πάουλο το 1874! Γιος ενός Σκωτσέζου μηχανικού σιδηροδρόμων και μίας Βραζιλιάνας νοικοκυράς, ο Μίλερ στάλθηκε σε ηλικία 10 ετών από τους γονείς του πίσω στο Σαουθάμπτον, για να πάρει τη σωστή αγγλική παιδεία. Εκεί, μυήθηκε στα μυστικά του αθλήματος και ήταν μάλιστα εξαιρετικός επιθετικός. Σε ηλικία 20 ετών επέστρεψε στη Βραζιλία, κουβαλώντας στις αποσκευές του -σύμφωνα με τον θρύλο- δύο μπάλες ποδοσφαίρου και το επίσημο βιβλίο με τους 13 κανονισμούς της επίσημης ομοσπονδίας ποδοσφαίρου.
Στις 14 Απριλίου 1895, ο Μίλερ οργάνωσε έναν επίσημο αγώνα 11 εναντίον 11 ανάμεσα στους σιδηροδρομικούς υπαλλήλους του Σάο Πάουλο και εκείνους της κρατικής εταιρείας Φυσικού Αερίου – όλοι τους Άγγλοι. Αυτό θεωρείται το πρώτο επίσημο παιχνίδι ποδοσφαίρου της Βραζιλίας. Λίγα χρόνια αργότερα, ο Μίλερ ίδρυσε το πρώτο εθνικό πρωτάθλημα, κερδίζοντας έτσι δικαιωματικά τη θέση του στο ποδοσφαιρικό πάνθεον της χώρας.
Αυτό είναι άδικο, ισχυρίζονται όμως οι κάτοικοι του Μπανγκού! «Ο Τόμας Ντόνοχιου ήταν ο πρώτος που έφερε μπάλα ποδοσφαίρου στη Βραζιλία, οκτώ ολόκληρους μήνες πριν από τον Μίλερ», ισχυρίζεται με πάθος ο 53χρονος γλύπτης του ανδριάντα, Κλέσιο Ρέτζις. «Αυτό το αποδέχονται και οι οπαδοί του Μίλερ. Ο μόνος λόγος που ο Μίλερ θεωρείται ο ιδρυτής του παιχνιδιού, είναι γιατί το έφερε στο Σάο Πάουλο».
«Δεν ισχυριζόμαστε ότι κανένας άλλος δεν είχε κλωτσήσει μπάλα ποδοσφαίρου στη Βραζιλία πριν το 1895», αντιτείνει ο επίσημος βιογράφος του Μίλερ, Τζον Μιλς. «Αλλά όπως και να το κάνουμε, ένα οργανωμένο παιχνίδι είναι ένα οργανωμένο παιχνίδι».
Όποιος και να έχει δίκιο, ένα πράγμα είναι σίγουρο: κατά τη διάρκεια του φετινού καλοκαιριού το Μπανγκού θα έχει πολλούς τουρίστες… με κιλτ!
