Οι Άγγλοι -που θέλουν πάντα να διαφέρουν- τα αποκαλούν πλέι οφς, οι Γάλλοι και ο υπόλοιπος «πολιτισμένος» ποδοσφαιρικός κόσμος τα λέει μπαράζ. Ενόψει της διεξαγωγής των πρώτων αγώνων αυτής της δίχως αύριο διαδικασίας ξεκαθαρίσματος στην ευρωπαϊκή ζώνη, με έπαθλο μία θέση στον ήλιο… της Κοπακαμπάνα, το sportsfeed.gr κάνει βουτιά στο παρελθόν αναζητώντας τις ρίζες του θεσμού.
Του Νίκου Κούδα
[email protected]
Η ετυμολογία
Ο όρος «μπαράζ» (από τη γαλλική λέξη ‘’barrage’’), προέρχεται από το ουσιαστικό barre, που είναι η ράβδος, η μπάρα, ο πήχης του άλματος εις ύψος, η κάθετος στις γραμματοσειρές (/), και κατ’ επέκταση καθετί στενόμακρο. Μπαράζ λέγεται επίσης μια σειρά από όμοιες ενέργειες που διαδέχονται η μια την άλλη, π.χ. μπαράζ αυξήσεων, απεργιών ή βομβιστικών επιθέσεων. Μάλιστα, η τελευταία φράση βρίσκεται πιο κοντά στην αρχική σημασία, διότι μπαράζ είναι ο φραγμός πυρός, δηλαδή η ομοβροντία πυρών που αποτελούν το προανάκρουσμα σε κάθε επίθεση. Η λέξη μεταφράζεται ακόμη και ως τεχνητό εμπόδιο ή φράγμα (π.χ. των ποταμών), ενώ η αθλητική σημασία της λέξης γεννήθηκε στις αρχές του 20ού αιώνα, με την έννοια ότι φράζει τον δρόμο στον έναν από τους δύο αντιπάλους. Για να εντοπίσει κανείς την αθλητική σημασία της λέξης, πρέπει να ανατρέξει στο 1936 και στο άθλημα της σκοποβολής, όπου στους αγώνες τραπ (με τα ιπτάμενα πήλινα δισκάκια), όποιοι ισοβαθμούσαν, ή οι νικητές των πουλ, έδιναν αγώνες μπαράζ για να βγει ο νικητής. Αντίθετα, η χρήση της λέξης για ποδοσφαιρικές αναμετρήσεις πρωτοεμφανίστηκε τα μεταπολεμικά χρόνια.
Το πρώτο μπαράζ στην ιστορία
Η πρώτη διοργάνωση παγκοσμίου κυπέλλου για την οποία χρειάστηκαν προκριματικά στην ευρωπαϊκή ζώνη ήταν το Μουντιάλ της Ιταλίας του 1934. Μάλιστα για πρώτη και μοναδική φορά στην ιστορία του θεσμού, η διοργανώτρια χώρα (Ιταλία) κλήθηκε να παίξει σε προκριματικό αγώνα, κατά σύμπτωση με την Ελλάδα! Εν τούτοις, διεξήχθη μόνο ο πρώτος αγώνας, την 25η Μαρτίου 1934, στον οποίο οι «ατζούρι» επικράτησαν με 4-0 στο Μιλάνο, με την Eθνική μας ομάδα να παραιτείται από τη ρεβάνς. Μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, ο αριθμός των ομάδων αυξήθηκε και σε περίπτωση ισοβαθμίας ακολουθούσε αγώνας μπαράζ σε ουδέτερο γήπεδο. Μεταξύ 1950 και 1974 έλαβαν χώρα συνολικά 11 τέτοια παιχνίδια. Στο πρώτο από αυτά, η Γιουγκοσλαβία νίκησε με 3-2 στην παράταση τη Γαλλία στη Φλωρεντία και πέρασε στο Μουντιάλ της Βραζιλίας (1950). Για το επόμενο παγκόσμιο κύπελλο της Ελβετίας (1954), συγκρούστηκαν στη Ρώμη Τουρκία και Ισπανία. Το ματς ολοκληρώθηκε με 2-2 και ο νικητής προέκυψε με κλήρωση από τα χέρια ενός 14χρονου Ιταλού, του οποίου ο πατέρας εργαζόταν στο γήπεδο! Τυχεροί της υπόθεσης στάθηκαν τελικά οι Τούρκοι.
Τα πρώτα «διπλά» παιχνίδια και η νέα μορφή
Η χρονιά-ορόσημο για τον θεσμό των μπαράζ ήταν το 1985, καθώς ήταν η πρώτη φορά που διεξήχθησαν διπλοί αγώνες μπαράζ ενόψει του Μουντιάλ του 1986 στο Μεξικό. Οι «κόκκινοι διάβολοι» του Βελγίου πήραν τελικά το εισιτήριο της πρόκρισης κόντρα στους «οράνιε» της Ολλανδίας, επικρατώντας στο πρώτο ματς με 1-0 και χάνοντας στη ρεβάνς με 1-2. Στο Μεξικό ταξίδεψε και η Σκοτία, η οποία έδωσε διπλούς αγώνες με την Αυστραλία, με νίκη 2-0 στη Γλασκόβη και ισοπαλία 0-0 στη Μελβούρνη.
Τα μπαράζ της ευρωπαϊκής ζώνης με τη μορφή που έχουν σήμερα ξεκίνησαν ουσιαστικά το 1997, για την πρόκριση στο Μουντιάλ της Γαλλίας του 1998. Αιτία ήταν η αύξηση των ομάδων της τελικής φάσης από 24 σε 32 και κατ’ επέκταση η συμμετοχή των ομάδων της ΟΥΕΦΑ σε 15 (μαζί με τη διοργανώτρια). Έκτοτε, οι αγώνες μπαράζ διοργανώνονται ανελλιπώς, τόσο για την πρόκριση σε EURO, όσο και σε Μουντιάλ (μόνη εξαίρεση το EURO 2008, όταν προκρίθηκαν οι δύο πρώτοι από τους 7 ομίλους, συν οι δύο διοργανώτριες Αυστρία και Ελβετία).
Οι μπαρουτοκαπνισμένοι και οι… καμένοι
Στις τέσσερις φορές που διεξήχθησαν αγώνες μπαράζ με τη σύγχρονη μορφή τους ενόψει των Μουντιάλ της Γαλλίας (1998), της Ιαπωνίας-Κορέας (2002), της Γερμανίας (2006) και της Νοτίου Αφρικής (2010) αντίστοιχα, σημειώθηκαν τα ακόλουθα αποτελέσματα, με τους Ουκρανούς (που αντιμετωπίζουν αύριο τη Γαλλία) να βλέπουν εφιάλτες, έχοντας 3 στους 3 αποκλεισμούς (ο ένας από την Ελλάδα), τους αντιπάλους της Εθνικής μας, Ρουμάνους, να έχουν επίσης μία αποτυχία σε μία προηγούμενη προσπάθεια, ενώ και οι Ρώσοι ακούνε μπαράζ και… τρέχουνε, μετρώντας επίσης 0/2 προσπάθειες! Αντίθετα, Βέλγοι και Σλοβένοι φαίνεται να απολαμβάνουν την όλη διαδικασία, έχοντας 2 προκρίσεις σε ισάριθμες συμμετοχές. Τέλος, από τις υπόλοιπες ομάδες που αγωνίζονται αύριο, οι Κροάτες, οι Γάλλοι αλλά και οι Πορτογάλοι έχουν κερδίσει την πρόκριση στη μία φορά που κλήθηκαν να παίξουν μπαράζ ενόψει Παγκοσμίου Κυπέλλου.
1998
Κροατία – Ουκρανία 2-0, 1-1
Ρωσία – Ιταλία 1-1, 0-1
Ιρλανδία – Βέλγιο 1-1, 1-2
Ουγγαρία – Γιουγκοσλαβία 1-7, 0-5
2002
Βέλγιο – Τσεχία 1-0, 1-0
Ουκρανία – Γερμανία 1-1, 1-4
Σλοβενία – Ρουμανία 2-1, 1-1
Αυστρία – Τουρκία 0-1, 0-5
2006
Ισπανία – Σλοβακία 5-1, 1-1
Ελβετία – Τουρκία 2-0, 2-4
Νορβηγία – Τσεχία 0-1, 0-1
2010
Ιρλανδία – Γαλλία 0-1, 1-1 (παρ.)
Πορτογαλία – Βοσνία 1-0, 1-0
Ελλάδα – Ουκρανία 0-0, 1-0
Ρωσία – Σλοβενία 2-1, 0-1
