O Κώστας Μαναβής γράφει στο Sportsfeed για τους συχνότερους τραυματισμούς στο χάντμπολ, τις αιτίες και τα μέτρα πρόληψης.
Ποιοι είναι οι πιο συνηθισμένοι τραυματισμοί στο άθλημα; Πώς μπορούν να προκληθούν; Υπάρχουν τρόποι πρόληψης; Τι δείχνουν οι μελέτες για τη σημασία του αγωνιστικού χώρου ή τον τύπο του παπουτσιού που χρησιμοποιεί ο αθλητής; Τι αποκαλύπτουν οι μελέτες στην Ελλάδα; O διακεκριμένος ιατρός των Εθνικών ομάδων χάντμπολ, χειρουργός – ορθοπεδικός Κώστας Μαναβής, ανταποκρίθηκε στην πρόσκληση του Sportsfeed με ένα απόλυτα τεκμηριωμένο επιστημονικά άρθρο που μπορεί να φανεί ιδιαίτερα χρήσιμο σε αθλητές και προπονητές, καθώς δίνει απαντήσεις σε όλα. Ο λόγος στον ίδιο…
“Η χειροσφαίριση είναι ένα ομαδικό άθλημα, εξαιρετικά διαδεδομένο σε όλο τον κόσμο, που εντάχτηκε στους Ολυμπιακούς αγώνες το 1972. Δημιουργεί μεγάλες επιβαρύνσεις στο μυοσκελετικό σύστημα των αθλητών, με αποτέλεσμα την πρόκληση κακώσεων. Αυτό συμβαίνει λόγω της ιδιαιτερότητας του αθλήματος που απαιτεί ταχυδυναμικές μετακινήσεις, άλματα, επαφές και συγκρούσεις μεταξύ των αθλητών, ρίψεις και επαφές με τη μπάλα.
Σε αθλήματα επαφής υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα εκδήλωσης μίας κάκωσης στους συμμετέχοντες (και στα δύο φύλα) σε σχέση με άλλα, στα οποία δεν υπάρχει σωματική επαφή.
Το κάθε άθλημα θα πρέπει να έχει το δικό του μοντέλο κακώσεων, το οποίο μπορεί να είναι περισσότερο ή λιγότερο εξειδικευμένο. Η γνώση αυτού του μοντέλου, μπορεί να είναι πολύ σημαντική για τον σχεδιασμό της ιατρικής φροντίδας που ίσως χρειαστεί να δοθεί και πιθανώς είναι χρήσιμη στον ορισμό των πιο σημαντικών αιτιολογικών παραγόντων των κακώσεων στη χειροσφαίριση( Hoeberigs, Van Galen, & Philipsen ). Πόσο αναγκαία είναι η γνώση του μοντέλου που αφορά τις κακώσεις στο συγκεκριμένο άθλημα, φάνηκε από πολλές μελέτες, στις οποίες βρέθηκε ότι η γνώση των αθλητικών κακώσεων και η αποκατάστασή τους ήταν φτωχή, τόσο για τους αθλητές όσο και για τους προπονητές χειροσφαίρισης.
ΣΥΝΔΡΟΜΑ ΥΠΕΡΧΡΗΣΗΣ ΣΤΗ ΧΕΙΡΟΣΦΑΙΡIΣΗ
Τα πιο συχνά σύνδρομα υπέρχρησης είναι:
– Ηandball goalie’s elbow
– Σύνδρομο υπακρωμιακής προστριβής
– Σύνδρομο επιγονατιδομηριαίου πόνου
– Τενοντίτιδα αχιλλείου
– Κατάγματα κόπωσης
1)HANDBALL GOALIE’S ELBOW
Η χειροσφαίριση προκαλούνται κακώσεις κατά την υποδοχή και συγκράτηση της μπάλας, για τους παίκτες γηπέδου και την απόκρουση της μπάλας, για τους τερματοφύλακες .
Συγκεκριμένα οι τερματοφύλακες, παρουσιάζουν προβλήματα στα άνω άκρα και συγκεκριμένα στην άρθρωση του αγκώνα κατά τη διάρκεια της καριέρας τους σε ποσοστό 75% . Οι περισσότεροι από αυτούς τους αθλητές υποφέρουν από το σύνδρομο του αγκώνα γνωστό στη διεθνή βιβλιογραφία ως ¨handball goalie’s elbow¨ (Tyrdal & Bahr, 1996; Tyrdal & Pettersen).
Η ιδιαιτερότητα του μηχανισμού του συνδρόμου είναι η αιτία που διαφοροποιεί το σύνδρομο από τις υπόλοιπες κακώσεις του αγκώνα των χειροσφαιριστών που προέρχονται από ρίψη. Από την ανάλυση της τεχνικής των διαφόρων αθλημάτων συμπεραίνεται ότι δεν υπάρχει άλλο άθλημα που να προκαλεί στους αθλητές βλάβη, λόγω της υπερέκτασης του αγκώνα, εκτός από το βόλεϊ (μπλοκέρ). Αυτό δίνει και τη μοναδικότητα στην κάκωση στους τερματοφύλακες στη χειροσφαίριση (Tyrdal & Bahr, 1996).
2) ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΥΠΑΚΡΩΜΙΑΚΗΣ ΠΡΟΣΤΡΙΒΗΣ ΤΟΥ ΩΜΟΥ
Στην χειροσφαίριση απαιτούνται συχνά επαναλαμβανόμενες κινήσεις πάνω από το οριζόντιο επίπεδο του ώμου, τόσο κατά την υποδοχή και συγκράτηση της μπάλας όσο και κατά τη διαδικασία ρήψης της μπάλας.
Περιλαμβάνει συμπτώματα και κλινικά σημεία που οφείλονται στην προστριβή του μυοτενόντιου πετάλου των στροφέων του ώμου και του υπακρωμιακού θυλάκου, μεταξύ του μείζονος βραχιονίου ογκώματος και του ακρωμιοκορακοειδούς τόξου.
Τα αίτια είναι οργανικά (αγκιστροειδές ακρώμιο, κάταγμα μείζονος βραχιονίου ογκώματος, πάχυνση λόγω φλεγμονής) και λειτουργικά (επαναλαμβανόμενες κινήσεις του ώμου πάνω από το οριζόντιο επίπεδο, μυϊκή αδυναμία, κακή τεχνική, λανθασμένη προπονητική διαδικασία).
3) ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΕΠΙΓΟΝΑΤΙΔΟΜΗΡΙΑΙΟΥ ΠΟΝΟΥ
Η αιτιολογία είναι πολυπαραγοντική. Πλατυποδία-κοιλοποδία, μυϊκή δυσλειτουργία του έσω πλατέως του τετρακεφάλου, σκληρή επιφάνεια άθλησης, αυξημένο σωματικό βάρος, ευκίνητη επιγονατίδα καθώς και εναλλαγή σκληρής και μαλακής επιφάνειας άθλησης.
4) ΤΕΝΟΝΤΙΤΙΔΑ ΑΧΙΛΛΕΙΟΥ
Τα αίτια είναι η τροποποίηση του προπονητικού προγράμματος, κυρίως με την αύξηση της έντασης αυτού, η επιφάνεια προπόνησης και κυρίως η σκληρή επιφάνεια καθώς και εναλλαγή σκληρής – μαλακής επιφάνειας και τα ακατάλληλα παπούτσια.
5) ΚΑΤΑΓΜΑΤΑ ΚΟΠΩΣΗΣ
Είναι η διακοπή της συνέχειας του οστού από επαναλαμβανόμενους μικροτραυματισμούς σε χρονικό διάστημα ημερών, εβδομάδων ή μηνών.
Είναι τραυματισμός από υπέρχρηση που συμβαίνει όταν οι μύες λόγω παρατεταμένης ή έντονης άσκησης δεν είναι ικανοί να απορροφήσουν επιπλέον ενέργεια που μεταφέρεται στο οστό και προκαλεί το κάταγμα κόπωσης.
Η συνηθέστερη θέση εντόπισης είναι στον άκρο πόδα στη διάφυση και τον αυχένα του 2ου και 3ου μεταταρσίου και στη βάση του 5ου μεταταρσίου. Λιγότερο συχνά είναι τα κατάγματα του σκαφοειδούς οστού.
Η τροποποίηση του προπονητικού προγράμματος, όπως είναι η ένταση, η διάρκεια και η συχνότητα της προπόνησης, η επιφάνεια προπόνησης (σκληρή επιφάνεια, εναλλαγή σκληρής – μαλακής επιφάνειας, ακατάλληλα παπούτσια), εμβιομηχανικοί παράγοντες (βλαισό πόδι, μυϊκή αδυναμία, ανισοσκελία, κοιλοποδία-πλατυποδία, ραιβό γόνατο, γυναικεία αθλητική τριάδα), είναι σημαντικότεροι αιτιολογικοί παράγοντες.
ΟΞΕΙΕΣ ΚΑΚΩΣΕΙΣ
Οι κακώσεις γόνατος και ποδοκνημικής εμφανίζουν την υψηλότερη συχνότητα στην χειροσφαίριση.
Οι περισσότερες κακώσεις συμβαίνουν κατά τη διάρκεια του αγώνα, στην επίθεση, κατά την σύγκρουση με αντίπαλο αθλητή.
Οι κακώσεις του γόνατος εμφανίζονται σε ποσοστό 27.2%
Ρήξη έσω μηνίσκου (11.95%)
Ρήξη έξω μηνίσκου (4.34%)
Ρήξη προσθίου χιαστού συνδέσμου (4.34%)
Ρήξη οπισθίου χιαστού συνδέσμου (1.08%)
Ρήξη έσω πλαγίου (4.34%)
Ρήξη έξω πλαγίου (1.08%)
Κακώσεις στην ποδοκνημική έχουν την δεύτερη συνηθέστερη εντόπιση (20.7%).
Ρήξη έσω πλαγίου συνδέσμου (δελτοειδή) (6.53%)
Ρήξη έξω πλαγίου συνδέσμου (9.8%)
Κάταγμα έξω σφυρού (3.26%)
Αμφισφύριο κάταγμα (1.08%)
Η εμφάνιση κακώσεων στο άνω άκρο παρουσιάζεται σε ποσοστό 26,1% των αθλητών της χειροσφαίρισης.
Στην άρθρωση του ώμου (ρήξη τενόντων του μυοτενόντιου πετάλου, ρήξη επιχειλίου χόνδρου και κατάγματα της κεφαλής του βραχιονίου) 8.7%.
Στον αγκώνα (κατάγματα, ρήξη ωλενίου-έσω πλαγίου συνδέσμου)8,7% και της πηχεοκαρπικής κατάγματα (Colle’s,σκαφοειδούς και διαστρέμματα) 8,7%.
ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ ΠΡΟΠΟΝΗΣΗΣ-ΑΓΩΝΑ
Οι περισσότερες κακώσεις σε Έλληνες χειροσφαιριστές συμβαίνουν σε ξύλινο δάπεδο(72,8%) και σε πλαστικό(10,9%).
Το είδος του γηπέδου στο οποίο συμβαίνουν οι τραυματισμοί είναι:
Κλειστό ευρύ (58,7%)
Κλειστό στενό (14,1%)
Ανοιχτό ευρύ (22,8%)
Ανοιχτό στενό (4,3%)
ΜΕΤΡΑ ΠΡΟΛΗΨΗΣ
– Προληπτικός ιατρικός έλεγχος
– Χρήση προστατευτικών μέσων γόνατος –ΠΔΚ- αγκώνος κλπ
– Χρησιμοποίηση κατάλληλων υποδημάτων για κάθε επιφάνεια άθλησης
– Αυστηρή εφαρμογή κανονισμών
– Επιμόρφωση διαιτητών-προπονητών
– Εφαρμογή προληπτικού προγράμματος προπόνησης
– Κατάλληλη επιφάνεια άθλησης
– Χρήση διατατικών ασκήσεων πριν και μετά το τέλος της αθλητικής δραστηριότητας
Στους άρρενες αθλητές 37% των κακώσεων συνέβη σε προπόνηση και 63% των κακώσεων συνέβη σε αγώνα, το 45.1% έγινε στην επίθεση, το 35.2% στην άμυνα και το 18.7% στον αιφνιδιασμό. Τους περισσότερους τραυματισμούς εμφανίζουν οι ακραίοι και τα pivot.
Οι αθλήτριες που εμφάνισαν κακώσεις ήταν κυρίως οι περιφερειακές ενδιάμεσες και οι τερματοφύλακες. Οι περισσότερες κακώσεις εμφανίστηκαν στην προπόνηση (66.7%) και κατά τη διάρκεια της επίθεσης (58.3%), ενώ ο μηχανισμός των κακώσεων προκλήθηκε κυρίως ατομικά χωρίς κάποια παρεμβολή (38.5%) και ακολουθεί με ποσοστό 30.7% η πρόκληση κακώσεων από την μπάλα, η σύγκρουση με αντίπαλο (23.1%) και η σύγκρουση με συμπαίκτη (7.7%).
Από τα αποτελέσματα της ερευνών κυρίως στον ελληνικό χώρο, φάνηκε ότι ένα σημαντικό ποσοστό αθλητών και αθλητριών δεν χρησιμοποιούσε προστατευτικά μέσα.
Βιβλιογραφία
1) K. Manavis, El. Stefas, et al. Scaphoid fractures in elite handball athletes.(2011).
7th EFSMA-European Sports Medicine Congress, 3rd Central European Congress of Physical Medicine and Rehabilitation, Annual Assembly of the German and the AustrianSociety of Physical Medicine and Rehabilitation
2) Δ.Χατζημανουήλ, Κ.Μαναβής (2001)Καταγραφή των κακώσεων σε υψηλού, μεσαίου και χαμηλού επιπέδου άρρενες χειροσφαιριστές.
ΙΑΤΡΙΚΗ ΤΗΣ ΑΘΛΗΣΗΣ ΣΤΟΝ 21Ο ΑΙΩΝΑ.1ο Πανελλήνιο Συνέδριο.
3) K. Manavis, El. Stefas, et al. (2011).Triangular fibro cartilage complex(TFCC) injuries in elite handball players.
7th EFSMA-European Sports Medicine Congress, 3rd Central European Congress of Physical Medicine and Rehabilitation, Annual Assembly of the German and the AustrianSociety of Physical Medicine and Rehabilitation
4) Μαναβής Κ., Χατζημανουήλ Δ., Στέφας Ε.(2008)Σπάνια περίπτωση αμφοτερόπλευρου κατάγματος σκαφοειδούς του ταρσού σε αθλητή χειροσφαίρισης.
ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΑΘΛΗΤΙΑΤΡΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΕΛΛΑΔΟΣ,7ο ΕΛΛΑΔΟ-ΚΥΠΡΙΑΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ
5) Adamzewski, A. (1999). Tapen-Einfrach Fuer Alle. World handball magazine
(Basel), 2, 50-53.
6) Δ.Χατζημανουήλ,Κ.Μαναβής,Μ.Κοτζαμανίδου(2002).Ιατρική φροντίδα σε αθλητές χειροσφαίρισης, υψηλού, μεσαίου και χαμηλού επιπέδου.
12ο Βαλκανικό Αθλητιατρικό Συνέδριο,6ο Συνέδριο Αθλητιατρικής Εταιρείας Ελλάδας, 3ο Ελλαδοκυπριακό Αθλητιατρικό Συνέδριο
6) Δ.Χατζημανουήλ,Κ.Μαναβής,Μ.Κοτζαμανίδου .Αιτίες πρόκλησης κακώσεων υψηλής βαρύτητας και χαρακτηριστικά των χώρων άθλησης σε αθλητές χειροσφαίρισης.(2002).
12ο Βαλκανικό Αθλητιατρικό Συνέδριο,6ο Συνέδριο Αθλητιατρικής Εταιρείας Ελλάδα, 3ο Ελλαδοκυπριακό Αθλητιατρικό Συνέδριο
7) Δ.Χατζημανουήλ, Κ.Μαναβής και συν.(2004).Συχνότητα και βαρύτητα κακώσεων χειροσφαιριστών που παρουσιάζουν το σύνδρομο του αγκώνα του τερματοφύλακα στη χειροσφαίριση.
13ο Βαλκανικό Αθλητιατρικό Συνέδριο,7ο Συνέδριο Αθλητιατρικής Εταιρείας Ελλάδας,4ο Ελλαδοκυπριακό Αθλητιατρικό Συνέδριο.
8) Benito, J., J., M. (1999). Injuries in Spanish Handball. I.H.F. Periodical, 1, 42-44.
9) Δ.Χατζημανουήλ, Κ.Μαναβής και συν.PREVENTION OF SPORTS INJURIES
SPORTORVOSI SZEMLE 4/2006.HUNGARIAN REVIEW OF SPORTS MEDICINE. Σελίδα 217-230
10)De Loes, M., Dahlstedt, L.J. & Thomee, R. (2000). A 7-year study on risks and costs of knee injuries in male and female youth participants in 12 sports.
Scandinavian Journal of Medicine and Science in Sports, 10(2), 90-97.
11) De Loes, M. (1995). Epidemiology of sports injuries in the Swiss organisation
“Youth and Sports” 1987-1989. Injuries, exposure and risks of main diagnoses.
International Journal of Sports Medicine, 16, 134-138.
12)Dirx, M., Bouter, L.M., de Geus, H. (1992). Aetiology of handball: a case control
study. British Journal of Sports Medicine, 26, 121-124.
13)Froberg, K. Kaltoft, M. Lundgaard, B. Rosendahl, M. & Wedderkopp, N. (1999).
Scandinavian Journal of Medicine & Science in Sports (Copenhagen), 9(1), 41- 47.
14)Froboese, I. Knaak, A.K. & Menke, W. (1996). Frequency and localisation of injuries in female handball players. Deutsche Zeitschrift fuer Sportmedizin, 47(9), 472, 474-478.
15)Hoeberigs, J., van Galen, W. & Philipsen, H. (1986). Pattern of injury in handball and comparison of injured versus non injured handball players.
International Journal Sports Medicine, 7, 333-337.
16)Maehlum, S. & Daljord, O.A. (1984). Acute sports injuries in Oslo: a one-year study.
British Journal of Sports Medicine, 18(3), 181-185.
17)Schulz, D., Henke, T. & Heck, H. (2005). Prevention strategies in professional handball. Br J Sports Med, 39, 401.
18)Sorensen, L., Larsen, S. & Rock, N. (1996). The epidemiology of sports injuries in school aged children. Scandinavian journal of medicine and science in sports, 6 (5), 281-286.
19)Wedderkopp, N., Kaltoft, M., Lundgaard, B., Rosendahl, M. & Froberg, K. (1999).
Prevention of injuries in young female players in European team handball. A prospective intervention study. Scandinavian Journal of Medicine and Science in Sports, 9(1), 41-47.
20) Tetzlaff, B., Kohler, E. & Schaetz, P. (1974). Statistische Analyse uber Ursachen, Lokalisationen und Arten haufiger bei Training und Wettkampf aufgetretener Verletzungen und Fehlbelastungsschaden im Hallenhandball.
Medicine und Sport, 3, 77-80.
23) Gibbs, N. (1993). Injuries in professional rugby league: A three-year prospective study of the South Sydney professional rugby league football club. Am. J. Sport Med., 21, 696-700.
